بیرون زدگی مقعد چیست؟ + علائم، عوارض، تشخیص و درمان

پرولاپس رکتوم، که به عنوان بیرون زدگی مقعد نیز شناخته می‌ شود. یک بیماری پزشکی است که در آن رکتوم (قسمت پایانی روده بزرگ) اتصال خود را با داخل بدن از دست داده. به طریقی بیرون می ‌زند که از طریق مقعد قابل رویت می ‌شود. دو نوع اصلی از بیماری بیرون زدگی مقعد وجود دارد: پرولاپس کامل، که در آن کل دیواره رکتوم بیرون می ‌زند و پرولاپس جزئی که فقط لایه‌های مخاطی را شامل می‌ شود.

علل این بیماری که برخی با گوشت اضافه مقعدی نیز می شناسند، متفاوت است و ممکن است شامل یبوست مزمن، فشار آوردن هنگام دفع، زایمان به خصوص زایمان طبیعی، و ضعف عضلات کف لگن باشد. نشانه ‌های بیرون زدگی مقعد می‌تواند شامل احساس  برآمدگی یا توده در مقعد، درد یا ناراحتی در ناحیه رکتوم، خونریزی و تغییرات در عادات روده باشد. درمان ‌های موجود برای پرولاپس رکتوم متنوع است و می‌ تواند از راهکارهای تغییر سبک زندگی و تمرینات ویژه کف لگن تا جراحی در موارد حاد تغییر  کند.

علائم بیرون زدگی مقعد

افتادگی مقعد که به آن پرولاپس رکتوم یا بیرون زدگی مقعد نیز می‌گویند، می‌ تواند علائم مختلفی را ایجاد کند که از خفیف تا شدید متغیر است. شایع ترین علائم افتادگی مقعد عبارتند از:

1. بیرون زدگی قابل مشاهده؛ قابل توجه ترین علامت بیرون زدگی بافت رکتوم از طریق مقعد است. این بیرون زدگی ممکن است به صورت توده ای مایل به قرمز یا صورتی یا ساختار حلقه مانندی ظاهر شود که به سمت خارج دیده می شود.
2. ناراحتی یا درد؛ بیماران مبتلا به افتادگی مقعد اغلب ناراحتی، درد یا احساس پری در ناحیه مقعد را تجربه می کنند. درد ممکن است در حین حرکات روده یا فعالیت بدنی تشدید شود.
3. خونریزی؛ افتادگی مقعد می تواند منجر به خونریزی از راست روده، به ویژه در حین یا بعد از اجابت مزاج شود. خونریزی ممکن است رنگ قرمز روشن باشد.
4. ترشحات مخاطی؛ برخی از افراد مبتلا به بیرون زدگی مقعد ممکن است متوجه ترشح مداوم مخاط از راست روده شوند.
5. مشکل در اجابت مزاج؛ بیماران ممکن است یبوست یا مشکل در دفع مدفوع را به دلیل افتادگی بافتی که مقعد را مسدود می کند، تجربه کنند.
6. بی اختیاری؛ در موارد شدید و حاد بیماری، افتادگی مقعد می تواند منجر به بی اختیاری مدفوع شود تا جایی که افراد در کنترل حرکات روده خود مشکل دارند.
7. خارش یا تحریک؛ بافت رکتوم در معرض این بیماری می ‌تواند مستعد تحریک، خارش یا ناراحتی باشد.

علت و عوامل ایجاد پرولاپس رکتوم

پرولاپس رکتوم یا همان بیرون زدگی مقعدی، یک عارضه پزشکی است که می ‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد. این وضعیت زمانی به وجود می‌آید که رکتوم، بخش پایانی روده بزرگ، به بیرون می ‌چرخد و از طریق مقعد خارج می ‌شود. علل متعددی برای این افتادگی وجود دارد که عبارتند از:

• ضعف عضلات کف لگن؛ اغلب به دلیل ضعیف بودن یا آسیب دیدن عضلات و رباط ‌های کف لگن است که عضلات راست روده ضعیف می شود. زمانی که این ساختار ها ضعیف شوند، رکتوم ممکن است به سمت مقعد، پرولاپس پیدا کند.
• یبوست مزمن؛ این شرایط که با فشار مکرر و زور زدن در حین دفع رخ می ‌دهد، می ‌تواند به ضعیف شدن عضلات رکتوم و کف لگن منجر شود.
• افزایش سن؛ با بالا رفتن سن، بافت‌ ها انعطاف ‌پذیری خود را از دست می ‌دهند و آسیب‌ پذیرتر می ‌شوند، که می‌ تواند در افراد مسن باعث پرولاپس رکتوم شود.
• زایمان؛ در زنان، زایمان، به ویژه در صورت تجربه زایمان‌ های سخت، متعدد یا طبیعی، می‌ تواند به ضعف ماهیچه ‌های کف لگن منجر شود و خطر پرولاپس را بالا ببرد.
• سرفه مزمن؛ شرایطی مانند COPD یا سرفه ‌های شدید و مکرر می ‌تواند فشار شکمی را افزایش دهد و به پرولاپس رکتوم منجر شود.
• جراحی‌های قبلی؛ جراحی ‌های انجام شده در ناحیه لگن می ‌توانند ساختار های حمایتی را مختل کنند و احتمال پرولاپس را بیشتر کنند.
• اختلالات عصبی؛ شرایطی که بر کنترل عصبی یا عضلانی در ناحیه لگن تاثیر می‌گذارند، مانند مولتیپل اسکلروزیس یا آسیب ‌های نخاعی، نیز می ‌توانند عوامل مؤثری در بروز این بیماری باشند.

عوارض پرولاپس رکتوم

بیرون زدگی رکتوم در صورت عدم درمان یا عدم مدیریت مناسب می تواند منجر به عوارض مختلفی شود. این عوارض می تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد و ممکن است نیاز به مداخله پزشکی داشته باشد. برخی از عوارض احتمالی پرولاپس رکتوم شامل موارد زیر می باشند.

1. احتمال زخم و خونریزی: بیرون زدگی طولانی مدت می تواند باعث ساییده شدن بافت رکتوم به لباس و سایر سطوح شود که منجر به زخم می شود که می تواند خونریزی هم کند. این موضوع می تواند ناراحت کننده باشد و  در طول زمان منجر به از دست دادن خون می شود.
2. بی اختیاری مدفوع: پرولاپس رکتوم می تواند توانایی کنترل حرکات روده را مختل کند و منجر به بی اختیاری مدفوع شود. این وضعیت به دلیل ضعیف شدن عضلات اطراف مقعد و اختلال در عملکرد طبیعی رکتوم است.
3. عفونت و گانگرن (Gangrene): اگر بافت افتادگی خارج از بدن به دام بیفتد و جریان خون آن قطع شود، می تواند منجر به خفه شدن بافت شود. این وضعیت می تواند باعث عفونت و حتی گانگرن شود که یک وضعیت جدی است که در آن بافت می میرد.
4. یبوست یا انسداد مزمن: بیرون زدگی مقعد می تواند با عبور طبیعی مدفوع تداخل داشته باشد و منجر به یبوست مزمن شود. در موارد شدید، می تواند باعث انسداد روده شود که یک وضعیت اورژانسی تلقی می شود.
5. تأثیر بر کیفیت زندگی: فراتر از علائم فیزیکی، پرولاپس رکتوم می تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد. به دلیل علائم و ماهیت آن، بیماری می تواند باعث ناراحتی، خجالت و انزوای اجتماعی افراد شود.

راه های تشخیص بیرون زدگی مقعد

تشخیص افتادگی مقعد یا رکتوم معمولاً شامل ترکیبی از تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی، و در برخی موارد، آزمایش‌های اضافی یا مطالعات تصویربرداری برای تایید تشخیص و ارزیابی میزان افتادگی است. در اینجا روش های رایجی که برای تشخیص افتادگی مقعد استفاده می شود آورده شده است:

• معاینه رکتوم: پزشک ممکن است با وارد کردن یک انگشت دستکش دار و روغن کاری شده در رکتوم، یک معاینه رکتوم انجام دهد. این به ارزیابی تون عضلانی و قدرت اسفنکتر و بررسی هر گونه ناهنجاری در ناحیه رکتوم کمک می کند.
• پروکتوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی: این معاینات مانند آندوسکوپی هستند که در آن یک لوله نازک با دوربین به داخل راست روده وارد می ‌شود تا قسمت تحتانی کولون و رکتوم را تجسم کند و به شناسایی پرولاپس و ارزیابی میزان و شدت مشکل کمک کند.
• عکس برداری به روش دفکوگرافی: این یک عکس اشعه ایکس ویژه از ناحیه اطراف مقعد و رکتوم است که در حین اجابت مزاج گرفته می شود. این کمک می کند تا مشخص شود چه مقدار و چه بخشی از راست روده در حال افتادگی است.
• کولونوسکوپی: در برخی موارد، کولونوسکوپی برای تشخیص بیرون زدگی مقعد ممکن است توصیه شود، به خصوص اگر نگرانی در مورد سایر شرایط در روده بزرگ یا رکتوم مانند پولیپ، تومور یا بیماری التهابی روده وجود داشته باشد.
• مانومتری آنورکتال: این تست قدرت عضلات اسفنکتر مقعد، احساس در رکتوم و رفلکس های عصبی را که برای حرکات طبیعی روده لازم است اندازه گیری می کند.
• MRI یا سونوگرافی کف لگن: از این آزمایشات تصویربرداری می توان برای دریافت نمای دقیق از کف لگن و ساختارهای اطراف آن استفاده کرد که می تواند در موارد پیچیده  بیماری بسیار مفید باشد.

راه های درمان بیرون زدگی مقعد

درمان بیرون زدگی مقعد یا رکتوم به شدت بیماری و سلامت کلی فرد بستگی دارد. گزینه های درمانی مختلفی وجود دارد که از اقدامات غیر جراحی تا مداخلات جراحی را شامل می شود.

اصلاح سبک زندگی و رژیم غذایی (روش غیر جراحی)

1. تغییرات رژیم غذایی: افزایش مصرف فیبر و نوشیدن آب فراوان می تواند به نرم شدن مدفوع و جلوگیری از یبوست کمک کند. فشار در حین حرکات روده را کاهش دهد.
2. نرم کننده های مدفوع: نرم کننده های مدفوع بدون نسخه یا داروهای تجویز شده ممکن است برای کاهش حرکات روده توصیه شوند.
3. مدیریت روده: ایجاد یک برنامه منظم روده و استفاده از تکنیک هایی مانند آموزش بیوفیدبک می تواند به بهبود عملکرد روده و کاهش فشار کمک کند.
4. تمرینات کف لگن: تمرینات عضلات کف لگن (تمرینات کگل) می تواند ماهیچه هایی را که از راست روده و مقعد حمایت می کنند، تقویت کند. این تمرینات ممکن است برای کمک به بهبود تون و عملکرد عضلات توصیه شود.

درمان های جراحی

جراحی بیرون زدگی مقعد بر اساس شرایط بیماری و شدت آن می توان متفاوت باشد. در ادامه به بررسی مهم ترین روش های جراحی پرولاپس رکتوم می پردازیم

رکتوپکسی

این روش شامل اتصال راست روده به استخوان های لگن یا ستون فقرات برای جلوگیری از افتادن آن است. این  روش می تواند از طریق جراحی باز یا لاپاراسکوپی (کم تهاجمی) انجام شود.

روش ‌های پرینه  (از طریق مقعد)

این روش‌ها شامل روش‌هایی مانند روش دلورم یا Delorme procedure (برهنه کردن و بخیه زدن مجدد مخاط رکتوم) و روش آلتمایر (Altemeier procedure) یا پروکتوسیگموئدکتومی پرینه (proctosigmoidectomy) است که کمتر تهاجمی هستند. در روش آلتمایر، جراح رکتوم افتاده را از طریق مقعد بیرون می کشد و آن را خارج می کند.

جراحی با روش با لیزر

جراحی لیزری برای درمان بیرون زدگی مقعد روشی کمتر رایج و نسبتا جدید در مقایسه با روش های جراحی سنتی است. این تکنیک شامل استفاده از انرژی لیزر برای انجام مراحل جراحی لازم است. جراحی معمولا تحت بیهوشی عمومی انجام می شود و از انرژی لیزر برای برش و دستکاری بافت ها با دقت بالا استفاده می شود. لیزر را می توان برای جدا کردن راست روده از بافت های اطراف و انجام هر گونه ترمیم لازم استفاده کرد.

نتیجه گیری در مورد پرولاپس رکتوم

بیرون زدگی مقعد یا رکتوم یکی از بیماری های روده بزرگ است که در آن رکتوم یا راست روده از طریق مقعد بیرون زده. در نتیجه باعث ایجاد طیف وسیعی از علائم می شود. می تواند به طرز چشمگیری بر سلامت و کیفیت زندگی افراد موثر باشد. گزینه های درمانی بسته به شدت پرولاپس متفاوت است. در موارد شدیدتر، ممکن است مداخلات جراحی برای جابجایی و ایمن سازی بافت پرولاپس رکتوم ضروری باشد.

سوالات متداول درباره بیرون زدگی مقعد

• چه عواملی باعث افتادگی رکتوم یا بیرون زدگی مقعد می شود؟

افتادگی رکتوم می‌تواند در اثر ترکیبی از عوامل از جمله یبوست مزمن، زور زدن در حین حرکات روده، ضعیف شدن عضلات کف لگن و افزایش سن ایجاد شود.

• علائم افتادگی رکتوم چیست؟

علائم رایج عبارتند از احساس برآمدگی یا بیرون زدگی توده از مقعد، ناراحتی و خونریزی مقعدی، ترشحات مخاطی، بی اختیاری مدفوع.

• آیا پرولاپس رکتوم در صورت عدم درمان می تواند منجر به عوارض شود؟

بله، پرولاپس رکتوم درمان نشده می تواند منجر به عوارضی مانند درد مزمن، زخم، خونریزی، بی اختیاری مدفوع شود. در موارد شدید، گانگرن به دلیل قطع خون رسانی به قسمت پرولاپس شود.

منابع:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/rectal-prolapse/diagnosis-treatment/drc-20450472

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/14615-rectal-prolapse

https://www.webmd.com/digestive-disorders/what-is-rectal-prolapse

https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/conditionsandtreatments/rectal-prolapse