فیستول در زنان معمولاً به دلیل ارتباط غیرطبیعی بین دو ارگان بدن ایجاد میشود و بسته به محل بروز آن، می‌تواند مشکلاتی مانند نشت ادرار یا مدفوع به واژن، عفونت‌های زیاد و درد مزمن ایجاد کند. از مهمترین علل ابتلا به فیستول، می‌توان به زایمان‌های سخت، جراحی‌های لگنی، بیماری‌های التهابی روده و حتی پرتودرمانی اشاره کرد.
تشخیص زودهنگام فیستول در زنان نقش مهمی در جلوگیری از عوارض جدی آن دارد. پزشکان با استفاده از روش‌هایی مانند معاینه فیزیکی، آزمایش‌های رنگی، سیستوسکوپی و تصویربرداری‌های پیشرفته مانند MRI و سی تی اسکن می‌توانند محل و شدت فیستول را مشخص کنند.
خوشبختانه، با پیشرفت‌های پزشکی، روش‌های مختلفی برای درمان این بیماری وجود دارد که شامل درمان‌های جراحی و غیرجراحی میشود. در این مقاله، علت ابتلا زنان به فیستول، علائم، روش‌های تشخیص، شیوه‌های درمان و نحوه جلوگیری از ایجاد این عارضه را بیان خواهیم کرد.
علت ابتلا فیستول در زنان
فیستول در زنان زمانی رخ می‌دهد که دو قسمت بدن که به طور معمول به هم متصل نیستند، به طور غیر طبیعی به هم متصل می‌شوند. یکی از شایع‌ترین علل فیستول در زنان، زایمان است، به خصوص در مواقعی که زایمان طولانی یا سخت باشد. در این شرایط، فشار زیادی به بافت‌های لگن وارد میشود که ممکن است باعث ایجاد فیستول شود.
علاوه بر زایمان، جراحی‌های لگنی نیز می‌توانند عامل دیگری برای ایجاد فیستول باشند. جراحی‌هایی مانند هیسترکتومی یا سایر عمل‌های لگنی می‌توانند باعث آسیب به بافت‌های اطراف شوند و این آسیب‌ها ممکن است به تشکیل فیستول منجر شوند. پرتودرمانی نیز در ناحیه لگن یکی از دلایل مهم فیستول در زنان به شمار می‌رود. اشعه‌های مورد استفاده در درمان برخی سرطان‌ها می‌توانند به بافت‌های سالم آسیب بزنند و فیستول ایجاد کنند.
بیماری‌های التهابی روده، مانند بیماری کرون، نیز از دیگر علت‌های رایج فیستول در زنان هستند. این بیماری‌ها باعث تخریب بافت روده و ایجاد ارتباط غیرطبیعی میان ارگان‌ها می‌شوند؛ همچنین آسیب‌های فیزیکی به ناحیه لگن نیز می‌توانند به تشکیل فیستول منتهی شوند.
علائم فیستول در بانوان
علائم فیستول در زنان بسته به محل و نوع آن متفاوت است. در ادامه به برخی از شایع‌ترین علائم فیستول در زنان اشاره می‌کنیم:
- فیستول واژینال؛ در این نوع فیستول، ممکن است ادرار، مدفوع یا گاز به داخل واژن نشت کند؛ همچنین ترشحات واژینال با بوی بد و عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری (UTIs)از علائم رایج این نوع فیستول هستند. درد هنگام مقاربت نیز می‌تواند نشانه دیگری از فیستول واژینال باشد.
- فیستول رکتوواژینال (مقعدی واژینال)؛ این نوع فیستول باعث نشت مدفوع به داخل واژن و ترشحات واژینال با بوی بد میشود؛ همچنین ممکن است گاز از طریق واژن عبور کند و درد هنگام مقاربت تجربه شود.
- فیستول وزیکوواژینال (مثانه واژینال)؛ در این حالت، ادرار به داخل واژن نشت می‌کند و ممکن است فرد دچار بی‌اختیاری ادرار شود. عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری نیز از علائم شایع این نوع فیستول هستند.
- فیستول مقعدی؛ ترشح چرک یا مخاط از مقعد و خارش یا تحریک اطراف مقعد از علائم اصلی این نوع فیستول است؛ همچنین درد هنگام دفع مدفوع نیز می‌تواند از نشانه‌های آن باشد.
- سایر علائم؛ برخی از علائم عمومی فیستول از جمله تب، تهوع، استفراغ، درد شکم و کاهش وزن است. این موارد ممکن است در صورتی که فیستول درمان نشود، شدت پیدا کنند.
علائم فیستول در زنان به طور معمول در صورت عدم درمان، می‌توانند باعث عوارض جدی‌تری شوند. در صورتی که هر یک از این علائم را مشاهده کردید، توصیه میشود فوراً به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب انجام شود.
روش های تشخیص فیستول در زنان
پزشکان معمولاً در تشخیص فیستول برای بانوان، از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند تا بتوانند فیستول را به درستی شناسایی کرده و درمان مناسب را تجویز کنند. در ادامه درباره هر یک از راه‌های تشخیص بیشتر توضیح می‌دهیم.
معاینه فیزیکی
معاینه فیزیکی یکی از مراحل اولیه در تشخیص فیستول در زنان است. پزشک ابتدا یک معاینه کامل لگنی انجام می‌دهد تا دهانه فیستول، محل آن و علل احتمالی را شناسایی کند. این معاینه بر اساس سابقه پزشکی بیمار انجام میشود و به پزشک کمک می‌کند تا نشانه‌ها و علائمی مانند ترشحات غیرطبیعی واژن، درد لگن یا بی‌اختیاری ادرار را بررسی کند.
تست رنگ
تست رنگ یکی از روش‌های ساده و مؤثر برای شناسایی محل فیستول در زنان است. در این روش، محلول رنگی به داخل مثانه یا رکتوم تزریق میشود؛ سپس، نشت این محلول از طریق فیستول می‌تواند نقطه دقیق نشت را نمایش دهد و مسیر فیستول شناسایی شود.
سیستوسکوپی
سیستوسکوپی یک روش تشخیص فیستول برای بانوان است که در آن یک لوله نازک روشن به داخل مجرای ادرار وارد میشود تا پوشش مثانه بررسی شود. این شیوه برای شناسایی هرگونه دهانه فیستولی در مثانه مفید است و می‌تواند به پزشک در تشخیص فیستول‌های وزیکوواژینال کمک کند.
سیستویورتروگرام تخلیه‌ای (VCUG)
این روش عکس‌برداری با استفاده از اشعه ایکس است. در طی انجام این تست، مثانه پر از ماده حاجب میشود در حالی که بیمار ادرار می‌کند. این فرایند به پزشک کمک می‌کند تا جریان ادرار و نقاط نشت احتمالی ناشی از فیستول را تجسم کند.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
MRI یک روش تصویربرداری است که تصاویری دقیق از بافت‌های نرم ایجاد می‌کند. این شیوه برای تعیین دقیق محل فیستول و ارزیابی میزان آسیب بافتی به خصوص در مواردی که اندام‌های لگنی درگیر هستند، بسیار مفید است.
سی تی اسکن
سی تی اسکن می‌تواند برای شناسایی محل فیستول، به خصوص در مواردی که سایر اندام‌ها نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرند، استفاده شود. این روش تصویربرداری با دقت بالا، اطلاعات مفیدی را برای تشخیص فیستول در زنان فراهم می‌کند.
معاینه رکتوم
برای ارزیابی فیستول‌های رکتوواژینال مشکوک، معاینه رکتوم بسیار مهم است. در این معاینه، پزشک با لمس ناحیه می‌تواند هرگونه ناهنجاری در آن قسمت را شناسایی کند و در صورت لزوم تشخیص دقیق‌تری داشته باشد.
روش های درمان فیستول
پس از تشخیص فیستول در زنان، پزشک گزینه‌های درمانی را بسته به محل و شدت بیماری تعیین می‌کند. درمان شامل روش‌های جراحی، غیرجراحی و مراقبت‌های خانگی است.
- فیستولوتومی: باز کردن فیستول و تخلیه آن برای ترمیم طبیعی.
- فلپ پیشرفته اندورکتال: استفاده از بافت سالم برای پوشاندن دهانه داخلی فیستول.
- روش LIFT:بستن مسیر فیستول بین عضلات اسفنکتر.
- جراحی لیزر: استفاده از پرتو لیزر برای بهبود فیستول.
- قرار دادن سِتون: نخ جراحی برای تخلیه و بهبود تدریجی فیستول.
- چسب فیبرین: تزریق چسب مخصوص برای بستن دهانه داخلی فیستول.
- سلول‌های بنیادی: استفاده از سلول‌های بنیادی برای بازسازی بافت آسیب‌دیده.
- شست‌وشوی روزانه زخم با آب گرم و پرهیز از صابون‌های معطر.
- رعایت بهداشت فردی و جلوگیری از تحریک ناحیه آسیب‌دیده.
- مصرف غذاهای سرشار از فیبر برای جلوگیری از یبوست و فشار اضافی.
با تشخیص به موقع و انتخاب روش درمانی مناسب، می‌توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد و کاری کرد که روند درمانی بهتر و سریع‌تر پیش برود.
پیشگیری از فیستول در زنان
مهمترین اقدام در پیشگیری از این وضعیت، دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی با کیفیت و مراقبت‌های دوران بارداری به صورت مناسب است. این موضوع به خصوص در مناطقی که دسترسی محدود به خدمات بهداشتی دارند، اهمیت زیادی دارد، زیرا فیستول‌های مامایی در این مناطق شیوع بیشتری دارد.
برای پیشگیری از فیستول در زنان، استفاده از روش‌های تنظیم خانواده می‌تواند نقش موثری داشته باشد. این روش‌ها به زنان این امکان را می‌دهند که بارداری‌های خود را برنامه‌ریزی کنند و از زایمان‌های زودرس یا زیاد جلوگیری کنند که می‌تواند خطر زایمان دشوار و به دنبال آن فیستول را افزایش دهد؛ همچنین، مراقبت‌های اولیه دوران بارداری بسیار مهم هستند، زیرا این مراقبت‌ها به این امکان را می‌دهند که عوارض احتمالی را شناسایی و اقدامات پیشگیرانه را انجام دهند.
دسترسی به مراقبت‌های اورژانسی مامایی نیز از دیگر نکات مهم پیشگیری از فیستول است. در شرایطی که زایمان سخت رخ دهد، مداخلاتی مانند زایمان سزارین می‌تواند به سرعت انجام شده و از آسیب به بافت‌های لگنی جلوگیری کند. شناسایی و مدیریت سریع عوارض در طول زایمان در صورت بروز مشکلات، از تشکیل فیستول جلوگیری می‌کند. در صورت بروز فیستول، تشخیص و درمان به موقع می‌تواند از تبدیل فیستول به سرطان جلوگیری کند.
سخن نهایی در مورد فیستول در زنان
علت‌های مختلفی برای بروز فیستول در زنان وجود دارد که از جمله مهمترین آن‌ها می‌توان به زایمان‌های سخت، جراحی‌های لگنی، پرتودرمانی و بیماری‌های التهابی روده اشاره کرد. تشخیص به موقع و استفاده از روش‌های تشخیصی مانند معاینه فیزیکی، تست‌های تصویربرداری و سیستوسکوپی می‌تواند در شناسایی دقیق محل فیستول و انتخاب درمان مناسب بسیار مؤثر باشد.
امروزه با پیشرفت علم پزشکی، روش‌های مختلفی برای درمان فیستول در زنان وجود دارد که شامل درمان‌های جراحی مانند فیستولوتومی، استفاده از فلپ پیشرفته، روش LIFT و درمان‌های غیرجراحی مانند چسب فیبرین و سلول‌های بنیادی میشود. علاوه بر این، رعایت بهداشت، تغذیه مناسب و کنترل بیماری‌های زمینه‌ای می‌تواند از بروز این مشکل جلوگیری کند.
