دیورتیکولیت چیست؟ + درمان دیورتیکولیت در روده بزرگ

دیورتیکولیت نوعی بیماری دستگاه گوارش است که با عفونت و التهاب در دیواره روده بزرگ ایجاد می شود. دیورتیکول نیز به زائده یا کیسه های ملتهب که بر روی دیواره روده تشکل می شوند، گفته می شود که عامل اصلی بیماری هستند. با اینکه اکثر مبتلایان این بیماری در صورت تشخیص و درمان به موقع به بهبودی کامل می رسند اما در صورت تشدید بیماری و عفونت، درمان های اورژانسی و گاها جراحی لازم می باشد. دکتر حامد واثقی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران، با دانش و مهارت بالا در زمینه جراحی‌های پیچیده گوارشی، آماده درمان و ارائه مشاوره پزشکی به شما عزیزان است. برای رزرو نوبت، از طریق شماره لینک شده به تصویر زیر، با ما تماس بگیرید.

این بیماری چیست؟ علائم آن کدامند؟ راه های درمان و تشخیص این بیماری چیست؟ در این مقاله با ما همراه باشید تا به این سوالات پاسخ دهیم.

دیورتیکولیت یا التهاب دیورتیکولوم‌های روده بزرگ چیست؟

دیورتیکولیت یکی از بیماری های روده بزرگ است که با التهاب یا عفونت دیورتیکول (کیسه های کوچک و برآمده ای) در روده بزرگ مشخص می شود. وجود این کیسه ها، وضعیتی به نام دیورتیکولوز را بوجود می آورد که معمولا بدون علامت و بی ضرر است. اما در صورت التهاب کیسه ها، بیماری دیورتیکولیت بروز می کند. علائم دیورتیکولیت اغلب شامل درد، به طور معمول در سمت چپ پایین شکم، تب، نفخ، تغییر در عادات روده (اسهال یا یبوست)، حالت تهوع و کاهش اشتها است.

مدیریت و درمان دیورتیکولیت به شدت بیماری بستگی دارد. موارد خفیف را اغلب می توان با استراحت، اصلاح رژیم غذایی (مانند رژیم غذایی مایع یا کم فیبر در ابتدا و سپس رژیم غذایی با فیبر بالا) و آنتی بیوتیک درمان کرد. در مقابل، موارد شدید دیورتیکولیت ممکن است نیاز به بستری شدن و جراحی داشته باشد. به خصوص اگر عوارضی مانند آبسه، سوراخ شدن یا خونریزی قابل توجه وجود داشته باشد، جراحی ضروری می باشد. عوامل خطری که می توانند احتمال ابتلا به دیورتیکولیت را افزایش دهند عبارتند از: سن بالاتر، چاقی، سیگار کشیدن، ورزش نکردن و رژیم غذایی سرشار از چربی حیوانی و فیبر کم. برای جلوگیری از شروع یا عود دیورتیکولیت، توصیه می شود با ورزش منظم و رژیم غذایی پر فیبر، سبک زندگی سالمی داشته باشید.

علائم دیورتیکولیت چیست؟

بطور معمول، دیورتیکولوز بدون علائم خاصی ایجاد می‌شود. با این حال، گاهی اوقات وجود علائمی مانند تورم شکم، یبوست، گرفتگی و درد خفیف در ناحیه شکم ممکن است نشانگر ابتلا به این بیماری باشد. البته باید توجه داشت که این علائم در اکثر موارد بیماری‌های گوارشی متداول نیز دیده می‌شوند و تشخیص نهایی به عهده پزشک متخصص خواهد بود. با این حال، به شایع‌ترین علائم بیماری دیورتیکولیت در ادامه اشاره می کنیم: ^mayoclinic

درد شکم: یکی از شایع ترین علائم است که اغلب به صورت درد مداوم در سمت چپ پایین شکم احساس می شود. این درد ممکن است با حرکت یا غذا خوردن بدتر شود و ممکن است با اجابت مزاج کاهش یابد.
تب و لرز: افزایش دمای بدن و لرز نشانه‌ های التهاب یا عفونت است که مشخصه دیورتیکولیت است.
اختلالات گوارشی: این اختلالات می تواند شامل تغییراتی در عادات روده ای مانند اسهال یا یبوست باشد. برخی از افراد ممکن است نفخ یا تغییر در قوام مدفوع را تجربه کنند.
تهوع و استفراغ: در برخی موارد، دیورتیکولیت می ‌تواند باعث تهوع و حتی استفراغ شود، اگر چه کمتر رایج است.
از دست دادن اشتها: به دلیل ناراحتی و درد در ناحیه شکم، افراد ممکن است کاهش اشتها را تجربه کنند.
خستگی: احساس کلی خستگی یا بی حالی می تواند با دیورتیکولیت همراه باشد که احتمالا به دلیل پاسخ بدن به عفونت یا التهاب است.
نفخ و گاز: التهاب می ‌تواند باعث ایجاد نفخ شدید و تجمع گاز در روده شود.
خونریزی رکتال: در برخی موارد، خونریزی از مقعد ممکن است اتفاق بیفتد، اگر چه این مورد نسبتا نادر است.
علائم سیستمیک: در موارد شدید، بیماران ممکن است دچار علائم سیستمیک شوند که نشان ‌دهنده یک واکنش التهابی گسترده در بدن هستند.

علل التهاب دیورتیکولهای روده بزرگ

التهاب دیورتیکول های روده بزرگ که به آن دیورتیکولیت گفته می ‌شود، یک بیماری شایع است که می ‌تواند افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد، اما بیشتر در افراد بالای 60 سال دیده می ‌شود.

اما عوامل متعددی می‌ توانند در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشند که در ادامه به آن ها می پردازیم:

عفونت: دیورتیکول‌ ها می ‌توانند محلی برای تجمع مواد غذایی و باکتری‌ ها شده و باعث ایجاد عفونت شوند.
التهاب: واکنش التهابی می ‌تواند به دنبال تجمع مواد زائد در دیورتیکول ‌ها رخ دهد.
فشار داخلی روده بزرگ: افزایش فشار داخل روده بزرگ، اغلب به دلیل یبوست یا سایر مشکلات دستگاه گوارش، می ‌تواند باعث شود دیورتیکول‌ ها پاره شوند یا ملتهب شوند.
عدم تعادل باکتریایی: عدم تعادل در باکتری ‌های روده، می ‌تواند باعث التهاب و بروز علائم دیورتیکولیت شود.
ضعف عضلات دیواره روده: با افزایش سن، عضلات بدن از جمله عضلات دیواره روده بزرگ ضعیف‌ تر می ‌شوند،. این ضعف می ‌تواند باعث ایجاد دیورتیکول و افزایش خطر ابتلا به دیورتیکولیت شود.
سابقه خانوادگی: اگر سابقه دیورتیکولیت در خانواده شما وجود داشته باشد، شما نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستید.
سبک زندگی و رژیم غذایی: رژیم غذایی کم فیبر می ‌تواند منجر به یبوست و افزایش فشار داخلی روده شود، که هر دو می ‌توانند ریسک دیورتیکولیت را افزایش دهند. همچنین، چاقی و کم ‌تحرکی نیز می ‌توانند عوامل خطر برای دیورتیکولیت باشند.

عوارض دیورتیکولیت کدامند؟

دیورتیکولیت اگر به درستی مدیریت یا درمان نشود می تواند منجر به چندین عارضه جدی شود که در ادامه به توضیح آن ها می پردازیم.

تشکیل آبسه: آبسه تجمع موضعی چرک است که می تواند در بافت های اطراف دیورتیکول های عفونی ایجاد شود. آبسه می تواند باعث درد شدید شود و ممکن است نیاز به تخلیه یا جراحی داشته باشد.
سوراخ شدن کولون: یکی از جدی ترین عوارض، ایجاد حفره یا سوراخ در دیواره روده است. این می تواند منجر به پریتونیت شود که نوعی عفونت حفره شکمی محسوب می شود و نیاز به درمان فوری دارد.
فیستول: فیستول یک ارتباط غیر طبیعی بین دو عضو یا بین یک عضو و پوست است. در دیورتیکولیت، فیستول ها بیشتر بین روده بزرگ و مثانه ایجاد می شود که می تواند منجر به عفونت های مکرر دستگاه ادراری و سایر عوارض شود.
انسداد روده: التهاب و اسکار ناشی از دیورتیکولیت می تواند مجرای روده را باریک کند و منجر به انسداد جزئی یا کامل روده شود. این انسداد می تواند باعث درد شدید، نفخ، یبوست و استفراغ شود.
خونریزی: دیورتیکول ها گاهی اوقات ممکن است خونریزی کنند که منجر به وجود خون قابل توجه در مدفوع می شود. این خونریزی می تواند خفیف یا شدید باشد و در برخی موارد ممکن است نیاز به تزریق خون یا جراحی داشته باشد.
سپسیس: در موارد شدید، عفونت می‌تواند به جریان خون سرایت کند و منجر به سپسیس شودکه نیاز به درمان فوری دارد.

نقش تغذیه و رژیم غذایی در بیماری دیورتیکولیت

تغذیه و رژیم غذایی نقش مهمی در مدیریت و پیشگیری از دیورتیکولیت دارند. رژیم غذایی می تواند بر تشکیل دیورتیکول ها، شروع دیورتیکولیت و روند بهبودی اثر بگذارد. چند نکته مهم درباره نقش تغذیه در این بیماری را در زیر شرح داده ایم: ^{clevelandclinic}

رژیم غذایی پر فیبر برای پیشگیری: رژیم غذایی سرشار از فیبر اغلب برای پیشگیری از دیورتیکولیت توصیه می شود. فیبر به بهبود حرکات روده کمک می کند، فشار در روده بزرگ را کاهش می دهد و در نتیجه خطر تشکیل دیورتیکول یا التهاب را کاهش می دهد. منابع خوب فیبر شامل میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات است.
رژیم غذایی در هنگام تشدید دیورتیکولیت: در طول حملات حاد دیورتیکولیت، ممکن است تغییر موقت به یک رژیم غذایی کم فیبر یا مایع شفاف توصیه شود تا کولون استراحت کند و بهبود یابد. این رژیم معمولا شامل آبگوشت، ژلاتین و آبمیوه های شفاف است. با کاهش التهاب، فیبر به تدریج به رژیم غذایی اضافه می شود.
هیدراتاسیون: مصرف مایعات کافی هنگام مصرف یک رژیم غذایی با فیبر بالا بسیار مهم است. مایعات به حرکت فیبر در سیستم گوارش و جلوگیری از یبوست کمک می کنند.
مصرف پروبیوتیک ها: برخی شواهد و تحقیقات نشان می دهد که پروبیوتیک ها می توانند به حفظ تعادل سالم باکتری ها در روده کمک کنند، که ممکن است برای مبتلایان به دیورتیکولوز مفید باشد
کاهش مصرف گوشت های چرب و قرمز: برخی مطالعات نشان می دهد که رژیم های غذایی حاوی گوشت قرمز و چربی بالا می تواند خطر ابتلا به دیورتیکولیت را افزایش دهد. بنابراین، محدود کردن این غذاها ممکن است مفید باشد.

راهکارهای پیشگیری از دیورتیکولیت

پیشگیری از دیورتیکولیت در درجه اول شامل اتخاذ تغییراتی در سبک زندگی و رژیم غذایی است که به افزایش ایمنی و سلامت سیستم گوارشی کمک کند و در کنار آن خطر ایجاد دیورتیکول یا التهاب دیورتیکول های موجود را کاهش می دهد. در ادامه به چند استراتژی موثر اشاره می کنیم. ^webmd

رژیم غذایی با فیبر بالا: افزایش دریافت فیبر غذایی یکی از بهترین راهکارها است. فیبر به نرم شدن مدفوع کمک می کند و حرکت روده را بهبود می بخشد و در نتیجه فشار در روده بزرگ را کاهش می دهد. میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
هیدراته بمانید: مصرف آب کافی مهم است، به خصوص زمانی که از یک رژیم غذایی با فیبر بالا استفاده می کنید. مایعات با کمک به عبور فیبر از روده ها به عملکرد بهتر فیبر کمک می کنند.
ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم با کاهش خطر ابتلا به دیورتیکولیت همراه است. ورزش می تواند به منظم نگه داشتن حرکات روده و کاهش فشار داخل روده کمک کند.
حفظ وزن سالم: اضافه وزن یا چاقی می تواند خطر ابتلا به دیورتیکولیت را افزایش دهد. مدیریت وزن از طریق یک رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم برای کنترل بیماری مفید است.
محدود کردن صرف گوشت قرمز و غذاهای پرچرب: برخی مطالعات نشان می دهد که رژیم های غذایی حاوی گوشت قرمز و چربی بالا و فیبر کم ممکن است خطر ابتلا به دیورتیکولیت را افزایش دهد. انتخاب پروتئین های بدون چربی و چربی های سالم تر می تواند مفید باشد.
استفاده متوسط از NSAID ها و برخی داروها: داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) و برخی از داروها با افزایش خطر دیورتیکولیت مرتبط هستند. اگر به طور منظم از این داروها استفاده می کنید، با پزشک خود در مورد خطرات و جایگزین های آنها صحبت کنید.

راه های تشخیص بیماری دیورتیکولیت

تشخیص دیورتیکولیت معمولا شامل ترکیبی از بررسی تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایش ‌های تشخیصی مختلف است. اینها برای تایید وجود دیورتیکولیت و رد سایر شرایط احتمالی با علائم مشابه انجام می شود.

در ادامه به تشریح روش های رایج مورد استفاده در تشخیص دیورتیکولیت می پردازیم.

تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی: پزشک با پرسش در مورد علائم، سابقه پزشکی و عادات غذایی شما شروع می کند. در طول معاینه فیزیکی، ممکن است حساسیت در شکم به ویژه در سمت چپ پایین که اغلب نشانه دیورتیکولیت است، بررسی شود.
آزمایش خون: آزمایش خون می تواند علائم عفونت، مانند تعداد بالای گلبول های سفید خون و التهاب را بررسی کند. با این حال، این آزمایشات به تنهایی نمی توانند دیورتیکولیت را تایید کنند.
آزمایش ادرار و مدفوع: برای رد عفونت های دستگاه ادراری یا سنگ کلیه که می توانند علائمی شبیه دیورتیکولیت داشته باشند، ممکن است آزمایش ادرار انجام شود.
اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT-Scan): این اغلب آزمایش تصویربرداری اولیه است که برای تشخیص دیورتیکولیت استفاده می شود. سی تی اسکن می ‌تواند تصاویر دقیقی از کولون و بافت ‌های اطراف آن ارائه دهد و همچنین دیورتیکول‌های ملتهب یا عفونی و همچنین هرگونه عارضه‌ای مانند آبسه یا سوراخ‌ها را نشان دهد.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی MRI: MRI را می توان در شرایط خاصی مانند بیمارانی که نمی توانند سی تی اسکن انجام دهند، برای به دست آوردن تصاویر دقیق از اندام ها و بافت ها استفاده کرد.
اولتراسوند: گاهی اوقات برای ارزیابی دیورتیکولیت در زنان باردار یا برای جلوگیری از تابش به بیماران جوان ‌تر استفاده می‌ شود.
کولونوسکوپی: در حالی که معمولا در طول حمله حاد دیورتیکولیت به دلیل خطر سوراخ شدن استفاده نمی شود، ممکن است کولونوسکوپی چند هفته پس از درمان توصیه شود. این روش برای رد سایر مسائل بالقوه مانند سرطان کولورکتال و ارزیابی سلامت کلی روده بزرگ انجام می شود.

روش های درمان بیماری دیورتیکولیت

درمان دیورتیکولیت بسته به شدت بیماری متفاوت است. هدف اصلی کاهش التهاب، مدیریت علائم و جلوگیری از عوارض است.

مصرف آنتی بیوتیک ها: برای موارد خفیف دیورتیکولیت، آنتی بیوتیک ها اغلب برای درمان عفونت تجویز می شوند. انتخاب آنتی بیوتیک و مدت درمان به شدت علائم و سابقه سلامت فرد بستگی دارد.
روش های تسکین درد: مدیریت درد یک جنبه کلیدی در درمان دیورتیکولیت است. ممکن است مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن توصیه شود. با این حال، از داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا آسپرین معمولاً اجتناب می شود زیرا می توانند علائم را بدتر کنند یا خطر عوارض را افزایش دهند.
تغییرات رژیم غذایی: در طول حملات حاد، یک رژیم غذایی مایع شفاف اغلب توصیه می شود تا کولون استراحت کند و بهبود یابد. رژیم ممکن است شامل آبگوشت، ژلاتین و آبمیوه های شفاف باشد. با بهبود علائم، یک رژیم غذایی کم فیبر قبل از بازگشت به رژیم غذایی با فیبر بالا به تدریج معرفی می شود تا به حفظ حرکات منظم روده و جلوگیری از حملات بعدی کمک کند.
بستری شدن در بیمارستان: در موارد شدیدتر، به ویژه هنگامی که عوارضی مانند آبسه، سوراخ شدن یا خونریزی قابل توجه وجود دارد، ممکن است بستری شدن در بیمارستان ضروری باشد. آنتی بیوتیک ها و مایعات داخل وریدی تجویز می شود و در برخی موارد ممکن است نیاز به جراحی باشد.
روش جراحی: جراحی دیورتیکولیت معمولاً برای موارد پیچیده یا زمانی که شرایط به درمان پزشکی پاسخ نمی‌دهد اختصاص دارد. دو نوع اصلی جراحی برداشتن اولیه روده و برداشتن روده با کولوستومی برای این بیماری وجود دارد.

جراحی دیورتیکولیت چگونه انجام می شود

جراحی دیورتیکولیت برای بیمارانی در نظر گرفته می‌شود که موارد شدید یا عودکننده دیورتیکولیت را تجربه می‌کنند، به‌ویژه زمانی که عوارض ایجاد می‌شوند یا زمانی که بیماری به سایر روش‌ های درمانی پاسخ نمی‌دهد. دو نوع عمل جراحی اولیه برای دیورتیکولیت وجود دارد: برداشتن روده و برداشتن روده با کولوستومی. در برداشتن روده (که به عنوان کولکتومی شناخته می شود)، جراح قسمت آسیب دیده کولون را که در آن دیورتیکول ها وجود دارد، برمی دارد و سپس دو انتهای سالم کولون دوباره به هم متصل می شوند. این روش اغلب می‌تواند به روش لاپاراسکوپی انجام شود که شامل برش‌های کوچک‌تر است و معمولا در مقایسه با جراحی باز سنتی باعث بهبودی سریع‌تر و درد کمتر پس از عمل می‌شود. برداشتن روده معمولا زمانی ترجیح داده می شود که وضعیت بیمار پایدار باشد و التهاب شدید نباشد.

در موارد پیچیده تر یا شدیدتر، برداشتن روده با کولوستومی ممکن است ضروری باشد. این اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که التهاب گسترده باشد. در این روش جراح پس از برداشتن قسمت بیمار کولون، یک روزنه (استوما) در دیواره شکم ایجاد می کند. انتهای کولون سالم به این دهانه خارج می شود و به مواد زائد اجازه می دهد از بدن به داخل کیسه کولوستومی خارج شوند. کولوستومی بسته به شرایط بیمار ممکن است موقت یا دائمی باشد. کولوستومی موقت اغلب زمانی استفاده می شود که روده بزرگ قبل از اتصال مجدد به زمان نیاز دارد تا بهبود یابد. تصمیم برای انجام این نوع جراحی بر اساس عوامل متعددی از جمله وسعت بیماری، سلامت کلی بیمار و اینکه آیا دوره های قبلی دیورتیکولیت وجود داشته است یا خیر است.^healthline

سخن پایانی از بیماری دیورتیکولیت

دیورتیکولیت یک بیماری شایع گوارشی است که نیاز به بررسی و مدیریت دقیق دارد. همانطور که در این مقاله گفته شد استراتژی های درمانی از اقدامات غیر جراحی مانند آنتی بیوتیک ها و اصلاح رژیم غذایی تا مداخلات تهاجمی تر مانند جراحی در موارد شدید را شامل می شود. بیمارانی که علائم را تجربه می ‌کنند یا مبتلا بیماری دیورتیکولیت هستند ، باید به دنبال درمان فوری و مشورت با پزشک برای تعیین مناسب ‌ترین مسیر درمان متناسب با شرایط فردی خود باشند.

سوالات متداول درباره دیورتیکولیت

چه چیزی باعث دیورتیکولیت می شود؟ علت دقیق همیشه مشخص نیست، اما تصور می‌شود که به ترکیبی از عوامل ژنتیکی، رژیم غذایی و سبک زندگی مربوط می‌شود.
آیا دیورتیکولیت عوارض طولانی مدتی دارد؟ عوارضی مانند تشکیل آبسه، سوراخ شدن یا ایجاد فیستول ممکن است رخ دهد. عوارض طولانی مدت نیاز به جراحی یا مدیریت مداوم دارند
آیا دیورتیکولیت یک بیماری شایع است؟ بله، دیورتیکولیت یک بیماری شایع است و با افزایش سن به خصوص سن بالای 40 سال شیوع آن افزایش می یابد.
علائم شایع دیورتیکولیت چیست؟ علائم شایع عبارتند از درد شکم (معمولاً در سمت چپ)، تب، حالت تهوع، استفراغ، تغییر در عادات روده و حساسیت شکمی.