فتق در اطفال انواع گوناگونی نظیر فتق مغبنی یا اینگوینال، نافی، فتق‌های مختنق و گیرکرده، فتق‌های هیاتال، برشی و اپی گاستر دارد. منافذ دیواره شکم در نوزادان طبیعی بوده قبل یا بلافاصله پس از تولد بسته می‌شوند. فتق در نوزادان و کودکان معمولاً زمانی ایجاد می‌شود که این روزنه‌ها بسته نشده و به روده‌ها یا سایر اندام‌ها اجازه می‌دهند تا از سوراخ‌ها عبور کنند. پزشک فتق اینگونال را از طریق معاینه فیزیکی، تشخیص می‌دهد. لازم به ذکر است که درمان فتق توسط جراحی باز یا عمل لاپاراسکوپی انجام می‌شود. در ادامه قصد داریم به طور مفصل به‌تمامی این موارد بپردازیم. شما می توانید برای دریافت مشاوره تخصصی و رزرو نوبت با دکتر حامد واثقی، عصو هیئت علمی دانشکده علوم پزشکی ایران و بهترین جراح فتق ایران، با ما در تماس باشید.
انواع فتق در نوزادان و کودکان
شایع‌ترین فتق در کودکان و نوزادان، فتق اینگوینال (Inguinal) و نافی (Umbilical hernias) است.
فتق مَغبِنی (Inguinal Hernias) نوزادان
فتق اینگوینال در کشاله ران است. لازم به ذکر است، به ناحیه ین کشاله ران و شکم، ناحیه مغبنی یا اینگوینال می‌گویند. آنها می‌توانند بهصورت برجستگی‌های کوچک در کشاله ران ظاهر شوند یا تا انتهای کیسه بیضه یا لابیا (Labia) امتداد پیدا کنند. اکثر فتق‌ها در نوزادان و کودکان فتق مغبنی هستند. این فتق‌ها در حدود 1٪ تا 5٪ از نوزادان و کودکان رخ می‌دهد. آنها در نوزادانی که نارس هستند، بیشتر دیده شده و در پسران شیوع بیشتری نسبت به دختران دارد.
دو نوع فتق مغبنی وجود دارد:
- فتق مغبنی غیرمستقیم ((Indirect inguinal hernias؛ این فتق ناشی از سوراخی در دیواره شکم است که در بدو تولد وجود دارد. فتق مغبنی در نوزادان و کودکان تقریباً همیشه غیرمستقیم است.
- فتق مغبنی مستقیم ((Direct inguinal hernias؛ این مورد به‌ندرت بر کودکان تأثیر می‌گذارد. شکاف در دیواره شکم معمولاً در دوران بزرگسالی ایجاد می‌شود که معمولاً نتیجه افزایش سن، فعالیت بیش از حد، ورزش یا بلندکردن اجسام سنگین است.
فتق نافی (Umbilical hernias) کودکان
فتق ناف در جایی ایجاد می‌شود که بندناف سابقاً در ناف (Belly button، دکمه ناف) وصل شده بود. این مورد معمولاً زمانی رخ می‌دهد که عضلات اطراف ناف (umbilical ring، حلقه ناف) پس از افتادن بندناف باقی‌مانده، پس از تولد، بسته نمی‌شوند. گاهی اوقات، فتق ناف مانند یک ناف بیرون‌زده ((outie به نظر می‌رسد. این نوع از فتق‌ها بر پسران و دختران به طور مساوی تأثیر می‌گذارد؛ اما در بین نژادها متفاوت است.
فتق‌های مختنق و گیرکرده (Strangulated and Incarcerated Hernias) اورژانسی‌های جراحی
گاهی اوقات، بخشی از روده در سوراخ دیواره شکم گیر می‌کند، وضعیتی که به آن (احتباس، incarceration) می‌گویند. اگر بافت برای مدت طولانی در حبس بماند و گیر کند، خون‌رسانی به آن قسمت از روده قطع می‌شود که با اصطلاح (اختناق، (strangulation شناخته می‌شود. این وضعیت می‌تواند منجر به ازدست‌دادن روده مختنق یا تخمدان درگیر و گاهی اوقات بیضه شود. این موارد نیازمند جراحی اورژانسی هستند. خفه کردن روده می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد.
علائم فتق خفه شده عبارت‌اند از:
- نفخ
- تب
- توده یا برآمدگی که بزرگ‌تر از قبل است و خودبه‌خود کوچکتر نمی‌شود
- تهوع و استفراغ
- قرمزی و حساسیت در اطراف فتق
- درد ناگهانی و شدید شکم یا کشاله ران
انواع دیگر فتق در کودکان
سایر انواع فتق‌های غیرمعمول در نوزادان و کودکان عبارت‌اند از:
- فتق هیاتال (Hiatal hernias)؛ فتق در قسمت فوقانی معده و قفسه سینه
- فتق‌های برشی ((Incisional hernias؛ برآمدگی‌های ناشی از برش جراحی قبلی شکم
- فتق‌های اپی گاستر ((Epigastric hernias؛ به برآمدگی‌های کوچکی اطلاق می‌شوند که در یک خط مستقیم در هر نقطه بین ناف و پایین جناغ ایجاد می‌شوند. بر خلاف فتق نافی، آنها خودبه‌خود بسته نمی‌شوند. به طور معمول، یک تکه چربی کوچک از دهانه بیرون‌زده و زمانی که نوزاد یا کودک در حال زور زدن است دیده می‌شود.
فتق ناف اغلب چندین سال پس از تولد خود به خود بسته می شود. فتق های ناف کوچک (کوچکتر از 1cm) 85% شانس بسته شدن بدون جراحی را دارند. فتق های بزرگ در کودکان، مخصوصا آن دسته از فتق هایی که علامت دار هستند و در سن 5 سالگی بسته نمی شوند؛ باید با جراحی ترمیم شوند.
چرا کودکان به فتق مبتلا می شوند؟
همه نوزادان با یک مسیر تونل مانند به نام کانال اینگوینال متولد می‌شوند. کانال اینگوینال از شکم کودک شما تا اندام تناسلی او امتداد دارد. در طول رشد جنین، بیضه‌های نوزاد پسر در داخل شکم او تشکیل می‌شود. سپس بیضه‌های او از طریق کانال مغبنی یا همان اینگونال به داخل کیسه بیضه حرکت می‌کند. به طور معمول، کانال اینگوینال قبل از تولد بسته می‌شود. اما گاهی اوقات، تا آخر راه بسته نمی‌شود. این امر یک سوراخ از شکم کودک به کانال اینگوینال ایجاد می‌کند. هنگامی که این اتفاق میافتد، روده کودک شما می‌تواند از طریق دهانه بلغزد و باعث فتق شود.
به‌طورکلی می‌توان گفت، منافذ دیواره شکم در نوزادان طبیعی است و معمولاً قبل یا بلافاصله پس از تولد بسته می‌شوند. فتق در نوزادان و کودکان معمولاً زمانی ایجاد می‌شود که این روزنه‌ها بسته نمی‌شوند و به روده‌ها یا سایر اندام‌ها اجازه می‌دهند تا از سوراخ‌ها عبور کنند. فتق ممکن است بلافاصله پس از تولد یا سال‌ها بعد در دوران کودکی ایجاد شود.
چگونه فتق نوزاد را تشخیص دهیم؟
پزشک طفل شما می‌بایست بتواند فتق مغبنی را از طریق معاینه فیزیکی تشخیص دهد. آنها به دنبال برآمدگی در کشاله ران یا کیسه بیضه او، در حین گریه یا زور زدن خواهند بود. آنها تعیین می‌کنند، هنگامی که کودک آرام است، برآمدگی از بین می‌رود یا خیر. چنانچه فرزند شما بزرگ شده باشد، امکان دارد؛ دکتر از او بخواهد که بایستد یا سرفه کند و پزشک نیز در این هنگام به دنبال برآمدگی بگردد. وی احتمال دارد، فتق را به‌آرامی به‌جای خود ماساژ دهد. در برخی موارد، پزشک آزمایشی مانند سونوگرافی را برای تأیید تشخیص، تجویز می‌کند.
خطرات و عوارض جانبی هرنی کودکان
عواملی که خطر فتق را در کودک افزایش می‌دهند، عبارت است از:
- وزن هنگام تولد؛ فتق در نوزادان نارس و کم‌وزن شایع‌تر است.
- جنسیت؛ فتق اینگوینال در پسران رایج‌تر است.
- ژنتیک؛ در صورت وجود سابقه خانوادگی، فتق شیوع بیشتری دارد.
- شرایط پزشکی؛ بیضه‌های نزول نکرده (undescended testicles)، فیبروز کیستیک (cystic fibrosis)، نیاز به دیالیز صفاقی یا شانت ((peritonel dialysis or shunt و سایر سندرم‌های ژنتیکی مانند سندرم بک ویت من (Beckwith-Weidemann syndrome) و تریزومی 13، 18 یا 21 (trisomy 13 18 21)، خطر فتق را افزایش می‌دهند.
- نژاد؛ فتق ناف در کودکان آفریقایی‌تبار بیشتر دیده می‌شود.
درمان فتق کودکان
فتق مغبنی و برخی از فتق‌های ناف نیاز به جراحی دارند. در حین عمل، جراح بافت بیرون‌زده را به سمت جای خود فشار می‌دهد و دهانه را با بخیه می‌بندد. دو روش جراحی فتق برای ترمیم فتق در کودکان وجود دارد:
- جراحی باز؛ این عمل برای فتق ناف، نیاز به یک برش کوچک در زیر یا از طریق ناف دارد. برای فتق مغبنی، یک برش کوچک در کشاله ران ایجاد می‌شود که معمولاً در امتداد یک چین طبیعی پوست است.
- عمل لاپاراسکوپی؛ در جراحی لاپاراسکوپی از چندین برش کوچک در شکم و کشاله ران استفاده می‌شود.
قبل از جراحی
متخصص بیهوشی کودک شما را تحت بیهوشی عمومی قرار می‌دهد. متخصص بیهوشی، پزشکی است که در تسکین درد تخصص دارد. بیهوشی عمومی ماهیچه‌های کودک شما را شل کرده و او را به خواب می‌برد. کودک در طول جراحی احساس درد نخواهد کرد.
در حین جراحی
جراح، یک برش کوچک در پوست کشاله ران کودک ایجاد می‌کند. آنها محتویات فتق را به شکم فرزندتان برمی‌گردانند. سپس دهانه کانال مغبنی را می‌بندند تا از بروز فتق دیگر جلوگیری شود. نوارهای کوچک چسب، زخم او را پوشش خواهد داد. ممکن است کودک شما بعد از جراحی کمی درد یا ناراحتی خفیف داشته باشد. درد باید در عرض یک تا دو هفته کاهش یابد. ممکن است ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی فرزندتان داروهای ضددرد تجویز کند.
بعد از جراحی
کودک شما باید بتواند چند ساعت پس از جراحی به خانه برود. اگر کودک، نارس بوده یا شرایط پزشکی خاصی دارد، ممکن است نیاز داشته باشد که شب را در بیمارستان بگذراند تا تحت‌نظر باشد. ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی فرزند شما برای هفت تا ۱۰ روز پس از جراحی فرزندتان، قرار ملاقات بعدی را تعیین می‌کند. آنها می‌خواهند برش کودک شما را ارزیابی کنند و مطمئن شوند که کودک شما در حال بهبودی کامل است.
مراقبت های بعد از درمان هرنی کودکان و نوزادان
ممکن است کودک شما بعد از جراحی فتق کمی درد یا ناراحتی خفیف داشته باشد. درد باید در عرض یک تا دو هفته کاهش یابد. امکان دارد ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی در این شرایط، فرزندتان داروهای ضددرد تجویز کند. می‌توانید دو روز پس از جراحی کودک خود را با اسفنج حمام کنید. تکه‌های کوچک نواری که برش‌های کودک را می‌پوشاند باید به‌تدریج خودبه‌خود از بین برود. این نوارها را خودتان نکشید. اگر نوارها بهصورت خودکار از بین نرفتند، ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی فرزندتان آنها را در قرار ملاقات بعدی کودکتان برمی‌دارد. clevelandclinic
نکات ضروری درمورد فتق کودکان
تا بدین جا دانستیم، نمی‌توان از بروز فتق جلوگیری کرد. اگر چه این عارضه تنها برای ۱ تا ۵ درصد از فرزندان سالم و ۳۰ درصد از نوزادان نارس اتفاق میافتد، اما رسیدگی به آن و توجه به انواع دستورالعمل‌های تجویز شده پس از جراحی، از اهمیت والایی برخوردار است. چنانچه شما نیز برای انجام عمل فرزندتان به دنبال پزشکی مجرب می‌گردید، می‌توانید با مراجعه به دکتر حامد واثقی، جراح عمومی در مرکز فوق‌تخصصی ایرانیان مراجعه کنید و به مراجعه‌کنندگان خشنود این پزشک بامهارت ملحق شوید. درصورتی‌که کودک شما نیز تجربه انجام این عمل را دارد، می‌توانید تجارب خود را در بخش کامنت‌ها با دیگران در اشتراک بگذارید.
