در عرصه پزشکی، بیماری های مرتبط با سر و گردن و همچنین ستون فقرات، به دلیل پیچیدگی های ساختاری و اهمیت حیاتی، همواره مورد توجه ویژه‌ای بوده‌اند. این بیماری ها می توانند از آسیب های جزئی و قابل مدیریت گرفته تا اختلالات جدی و زندگی بخش متغیر باشند. تشخیص به موقع و درمان اثربخش می تواند در بهبودی و بازگشت فرد به زندگی روزمره بسیار مؤثر باشد. این مقاله با هدف ارائه دیدگاه جامع در مورد انواع بیماری های سر و گردن و ستون فقرات و شناسایی علائم؛ طراحی شده است. با ما همراه باشید تا با بهترین درمان ها و بهترین متخصصان آشنا شویم.
آشنایی با انواع بیماری های سر و گردن
در حوزه پزشکی، بیماری های مرتبط با سر و گردن شامل طیف وسیعی از اختلالات پیچیده هستند! هر کدام از آن ها بر اساس موقعیت و نوع بافت مورد تأثیر، تفکیک می گردند. این بیماری ها می توانند شامل عفونت ها، نئوپلازم ها (تومورها)، اختلالات غددی و التهاب ها باشند.
در ادامه، به بررسی دقیق تر بیماری های مهم در نواحی گردن و سپس سر می پردازیم.
- نئوپلازم های خوش‌خیم و بدخیم گردن: تومورهای گردن می توانند از بافت های مختلف از جمله غدد لنفاوی، غدد بزاقی و بافت های همبند نشأت گیرند. کارسینوم سلول های سنگفرشی یکی از شایع ترین انواع سرطان های منطقه سر و گردن است. این بیماری می تواند بر لب‌ها، دهان، زبان و حلق تأثیر بگذارد.
- بیماری های تیروئید: تیروئید غده‌ای در قسمت جلوی گردن است که هورمون های مهمی برای تنظیم متابولیسم بدن تولید می کند. بیماری های تیروئید شامل هیپوتیروئیدی (کم کاری تیروئید)، هیپرتیروئیدی (پرکاری تیروئید)، گواتر و ندول های تیروئید می شود.
- عفونت‌های گوش، حلق و بینی: این عفونت ها می توانند شامل اوتیت مدیا (عفونت گوش میانی)، سینوزیت (عفونت سینوس ها) و فارنژیت (التهاب حلق) باشند. عفونت ها می توانند ویروسی یا باکتریایی باشند و علائمی مانند درد، تب و احساس پری در گوش یا سر درد را به همراه داشته باشند.
- سرطان سر و گردن: این دسته شامل سرطان های دهان، زبان، حلق، لارنکس (حنجره)، بینی و سینوس ها می شود. علائم شامل زخم هایی که بهبود نمی یابند؛ تورم یا برآمدگی هایی که باقی می مانند؛ گرفتگی صدا و مشکل در بلع می‌باشد. عوامل خطرناک، شامل سیگار کشیدن، مصرف الکل و عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است.
- مننژیت: التهاب مننژ (پوشش مغز و نخاع)، یکی از بیماری های سر و گردن است که می تواند ناشی از عفونت های ویروسی، باکتریایی، قارچی، و حتی اختلالات غیرعفونی باشد. علائم مننژیت شامل سردرد شدید، تب، حساسیت به نور و گیجی است.
- تومورهای مغزی: شامل نئوپلازم های خوش خیم و بدخیم که می توانند بر عملکرد مغز تأثیر بگذارند و با علائمی مانند سردرد های مزمن، تشنج، تغییرات بینایی و تغییرات شخصیتی همراه باشند.
نحوه تشخیص بیماریهای سر و گردن
تشخیص این بیماری های ناحیه سر و گردن، اغلب نیازمند روش های پیشرفته تصویربرداری مانند MRI یا CT Scan، آزمایش خون و سایر مایعات بدن و در مواردی بیوپسی برای تعیین دقیق نوع و مرحله بیماری است. اهمیت دقت در تشخیص و انتخاب استراتژی درمانی با کمک علائم بیماری های سر و گردن مناسب، برای هر بیماری است. به ویژه در موارد بدخیم، برای افزایش شانس بهبودی و کاهش عوارض بلندمدت حیاتی است.
علائم بیماری های سر و گردن چیست؟
نشانه‌هایی وجود دارد که باید مراقب آن‌ها باشید؛ زیرا ممکن است نشانه‌ای از سرطان سر و گردن یا مشکلات دیگری باشد. از جمله مهم‌ترین علائم بیماری های سر و گردن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- توده یا غده در ناحیه گردن که معمولاً بدون درد است و ممکن است نشانه سرطان باشد.
- تغییر در صدا مثل گرفتگی، خش‌دار شدن یا ازدست‌دادن صدا
- زخم، تاول، خونریزی یا تورم در داخل دهان، زبان یا گلو
- درد یا مشکل در بلع غذا یا مایعات
- ورم در ناحیه گردن و گوش که ممکن است نشانه عفونت باشد
- گوش‌درد مداوم و مزمن
- احساس گیرکردن غذا در گلو هنگام بلع
- خونریزی یا ترشح از بینی به‌صورت مداوم
علل ابتلا به مشکلات سر و گردن
ازآنجایی‌که علل متعددی برای اختلالات و بیماریهای سر و گردن وجود دارد؛ پزشک شما با همکاری نزدیک با شما، با استفاده از آخرین فناوری‌ها تشخیص سریع و دقیقی ارائه خواهد کرد. علل بروز اختلالات عملکردی گردن متعدد و متنوع است. به‌طورکلی مهم‌ترین عوامل به شرح زیر است:
- سرطان‌های سر و گردن؛ علل دقیق بروز این سرطان‌ها هنوز ناشناخته است. ولی مصرف دخانیات و الکل، ابتلا به عفونت‌های ویروسی مانند HPV و EBV، قرارگرفتن در معرض اشعه، آسیب بافتی مکرر و التهاب مزمن از عوامل خطر به‌حساب می‌آیند.
- عفونت‌های باکتریایی و ویروسی؛ ویروس‌ها یا باکتری‌ها می‌توانند بافت‌های سروگردن از جمله حلق، سینوس‌ها، گوش میانی و غیره را درگیر کنند.
- بیماریهای خودایمنی مانند تیروئیدیت هاشیموتو
- آلرژی‌های غذایی، دارویی یا محیطی
- آسیب‌های مکانیکی و فیزیکی مانند ضربه مستقیم، شکستگی‌ها و سوختگی
- اختلالات ژنتیکی و مادرزادی صورت و اسکلت سروگردن
- اختلالات عصبی: مانند فلج صورت به دنبال ضایعات عصب صورت
- فشار و تنش‌های عصبی و روحی به‌عنوان عامل مستعدکننده
بنابراین، هم بیماریهای مادرزادی و ژنتیکی و هم عوامل محیطی و رفتاری می‌توانند در بروز این بیماری‌ها دخیل باشند.
خطرات و عوارض مریضی های مربوط به سر و گردن
اختلالات عملکردی سر و گردن اگر به‌موقع تشخیص و درمان نشوند می‌توانند؛ عوارض خطرناکی به دنبال داشته باشند. برخی از خطرات و عوارض بالقوه عبارت‌اند از:integratedent.com
- انسداد راه هوایی؛ تومورها، عفونت‌ها یا ورم در ناحیه گردن و گلو؛ که می‌توانند منجر به فشرده‌شدن یا انسداد راه‌های هوایی شوند. در نتیجه تنفس به سختی انجام می شود؛ یا حتی غیر ممکن می‌گردد. این بیماری نیاز به مراقبت‌های پزشکی اورژانسی دارد.
- مشکل در بلع؛ برخی از وضعیت‌های گردن مانند سرطان‌ها می‌توانند با انسداد مری، مانع از بلع صحیح شوند. این می‌تواند منجر به خفگی، آسپیراسیون غذا به ریه‌ها و سوءتغذیه گردد.
- اختلال در سخن‌گفتن؛ اختلالاتی که تارهای صوتی، عضلات گلو یا کنترل عصبی سخن گفتن را تحت تأثیر قرار می‌دهند؛ می‌توانند به‌شدت بر توانایی فرد در صحبت کردن تأثیر بگذارند.
- فلج صورت؛ التهاب یا آسیب به برخی از اعصاب در سروگردن باعث فلج جزئی یا کامل عضلات صورت می شود.
- ازدست‌دادن شنوایی و تعادل؛ رشد تومور یا عفونت‌هایی که باعث آسیب به گوش و ساختارهای مرتبط می‌شوند، می‌توانند منجر به اختلال شنوایی یا اختلالات تعادلی شوند.
- سپسیس و مننژیت؛ عفونت‌هایی مانند آبسه می‌توانند به خون، بافت‌ها یا حتی مغز گسترش یابند و بالقوه باعث سپسیس، مننژیت، کما یا حتی مرگ شوند اگر از نظر پزشکی کنترل نشوند.
- گسترش سرطان؛ سرطان‌های سروگردن بسیار پیش رونده هستند و می‌توانند به‌راحتی از طریق سیستم لنفاوی و خون به نقاط دیگر بدن گسترش یابند؛ اگر در مراحل اولیه تشخیص و درمان نشوند! متاستازهای ارگان‌های دوردست به‌شدت پیش‌آگهی و بقا را کاهش می‌دهند.
در مجموع، ساختارهای حساس در ناحیه سروگردن برای بسیاری از عملکردهای حیاتی بسیار مهم هستند. هر فرایند بیماری‌زا در این ناحیه خطر آسیب به تنفس، دریافت غذا، ارتباطات یا حتی باعث مرگ در بدترین حالت را به همراه دارد.
انواع بیماری های گردن و ستون فقرات
ستون فقرات، ساختاری حیاتی در بدن انسان، نقش کلیدی در حفظ استقامت، انعطاف پذیری و حمایت از سیستم عصبی مرکزی دارد. بیماری های مربوط به ستون فقرات می توانند از اختلالات مادرزادی تا نتایج ناشی از آسیب های تروماتیک، فرسایشی، عفونی و نئوپلازم ها متغیر باشند.
در این بخش، برخی از شایع ترین عارضه‌های ستون فقرات را مورد بررسی قرار می دهیم:nih.gov
- دیسک کمر (دیسکوپاتی): آسیب یا فرسایش دیسک های بین مهره‌ای که می تواند منجر به بیرون زدگی یا فتق دیسک شود؛ درد شدیدی را در ناحیه کمر یا پایین‌تر ایجاد کند که گاهی اوقات به پاها نیز سرایت می کند.
- اسکولیوز(Scoliosis): انحراف جانبی ستون فقرات که می تواند درد و مشکلات تنفسی را به دنبال داشته باشد و در موارد شدید نیاز به جراحی دارد.
- استئوآرتریت ستون فقرات (Spondylosis): فرسایش تدریجی مفاصل و دیسک های ستون فقرات که باعث درد و سفتی در گردن یا کمر می شود و می تواند به کاهش دامنه حرکتی منجر شود.
- سندرم کودا اکوئینا (Cauda Equina Syndrome): این حالت زمانی رخ می دهد که فشار و تورم در انتهای نخاع، به بخشی که به آن “کودا اکوئینا” گفته می شود؛ فشار آورده و باعث بی‌حسی، ضعف و اختلال در کنترل ادرار و مدفوع می شود. این شرایط یک اورژانس پزشکی است که نیاز به مداخله جراحی فوری دارد تا از آسیب دائمی جلوگیری شود.
- عفونت‌های ستون فقرات (Traumatic Fractures): مانند استئومیلیت (عفونت استخوان) و دیسکیت (عفونت دیسک) که می توانند باعث تخریب سریع بافت ها و درد شدید شوند. این شرایط نیازمند درمان فوری با آنتی‌بیوتیک ها و گاهی اوقات جراحی هستند.
- تومورهای ستون فقرات (Spinal Tumors): هم تومورهای خوش خیم و هم بدخیم می توانند باعث فشار بر نخاع و ریشه های عصبی شده، درد شدید، ضعف و سایر علائم نورولوژیکی ایجاد کنند. تشخیص و درمان زودهنگام برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و کاهش عوارض، حیاتی است.
- تنگی کانال نخاعی شدید: این وضعیت زمانی رخ می دهد که فضای داخل کانال نخاعی به شدت تنگ شده و بر نخاع فشار می آورد. در نتیجه باعث علائم شدید نورولوژیکی می شود. درمان بیماری های گردن و ستون فقرات می تواند شامل روش های غیرجراحی یا جراحی برای کمتر کردن فشار از نخاع باشد.
پوکی استخوان تهدیدی جدی برای ستون فقرات
یکی از شایع ترین انواع بیماری های ستون فقرات، پوکی استخوان بوده که با کاهش تراکم استخوان؛ مشخص می شود و استخوان ها را، ضعیف و شکننده می کند. این می تواند منجر به شکستگی در ستون فقرات شود که به عنوان شکستگی فشاری مهره نیز، شناخته می شود. علائم پوکی استخوان شامل کمردرد، کاهش قد و خمیدگی کمر است. بیس فسفونات ها (Bisphosphonate) مانند آلندرونیت (Alendronate) و ریزدرونات (Risedronate)، معمولا برای درمان پوکی استخوان و جلوگیری از شکستگی تجویز می شوند. علاوه بر این، فیزیوتراپی، تزریق اپیدورال و مداخلات جراحی ممکن است بسته به شدت بیماری ستون فقرات نیز، توصیه شود.
بر اساس آخرین آمار، بیماری های ستون فقرات بخش قابل توجهی از جمعیت را تحت تاثیر قرار می دهد. به طوری که میلیون ها نفر در سراسر جهان از بیماری هایی مانند پوکی استخوان، بیماری های دیسک دژنراتیو و فتق دیسک رنج می برند. با اطلاع و فعال ماندن در مورد سلامت ستون فقرات خود، می توانید اقدامات مناسبی را برای پیشگیری و مدیریت موثر این بیماری ها انجام دهید.
علائم بیماری های ستون فقرات
اختلالات عملکردی ستون مهره ها می توانند بسته به موقعیت و شدت اختلال متغیر باشند. درد، به عنوان شایع ترین علامت، می تواند در نواحی مختلف ستون فقرات و گاهی اوقات در اندام های دیگر به ویژه زمانی که اعصاب تحت فشار هستند؛ تجربه شود. علائم دیگر شامل موارد زیر می شوند:
- درد مزمن یا حاد: که می تواند در ناحیه گردن، میانی کمر (قسمت میانی ستون فقرات)، یا پایین کمر احساس شود. درد ممکن است به دست ها، پاها، یا اندام های دیگر سرایت کند.
- سفتی و کاهش دامنه حرکتی: به ویژه در صبح یا پس از مدت طولانی بدون حرکت ماندن.
- ضعف: کاهش قدرت در دست ها یا پاها که می تواند در انجام فعالیت های روزمره مانند نگه داشتن اشیاء یا راه رفتن مشکل ایجاد کند.
- تغییرات در راه رفتن: اختلال در تعادل و هماهنگی که می تواند منجر به افتادن آسان شود.
- کاهش کنترل ادرار یا مدفوع (در موارد شدید): که نشان دهنده فشار شدید بر نخاع یا ریشه‌های عصبی است.
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن در نواحی حساس: بی‌حسی در نواحی پیرامونی ناحیه تناسلی یا مقعد، که می تواند نشانه‌ای از سندرم کودا اکوینا باشد. یک مورد اورژانسی پزشکی که بدون درمان فوری می تواند منجر به دائمی شدن آسیب شود!
- تب شدید و لرز همراه با درد ستون فقرات: این می تواند نشان دهنده یک عفونت در ستون فقرات، مانند استئومیلیت یا دیسکیت باشد که نیاز به توجه پزشکی فوری باشد.
مروری کوتاه بر درمان بیماری های سر و گردن
گردن درد یعنی احساس ناراحتی در ساختارهای مختلف گردن از جمله عضلات، اعصاب، مهره‌های نخاعی و دیسک. گزینه‌های کاهش درد شامل استامینوفن (مانند TYLANOL) یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم (مانند EC-Naprosyn) است. اگر داروهای مجاز و بدون نسخه برای تسکین درد شما کافی نسیتند؛ ممکن است پزشک تان NSAIDهای تجویزی یا شل‌کننده‌های عضلانی مانند سیکلوبنزاپرین (Cyclobenzaprine) را توصیه کند. همچنین رویکردهای درمانی این بیماری ها، شامل فیزیوتراپی برای اصلاح وضعیت بدن و تمرینات تقویت کننده گردن، تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)، گردن بند های طبی (با احتیاط استفاده شود)، تزریق استروئید و به ندرت، جراحی برای فشرده‌سازی ریشه عصبی یا نخاع است.
اقدامات خودمراقبتی شامل مسکن، کاهش استرس، استفاده از گرما و سرما، ماساژ و بهبود وضعیت بدن است. گرما و سرمای متناوب، ورزش‌های خانگی و درمان‌های جایگزین مانند طب سوزنی و تنظیمات کایروپراکتیک نیز ممکن است تسکین دهنده باشد. نکته مهم این جاست که قبل از شروع با یک ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی صحبت کنید و نظر تخصصی او را جویا شوید.
نکات آخر درباره انواع بیماری های سر و گردن و ستون فقرات
در پایان، شناخت انواع بیماری های سر و گردن و ستون فقرات و درک علائم بیماری ها اهمیت بالایی در حفظ سلامت و پیشگیری از پیشرفت بیماری های جدی تر دارد. توجه به نشانه های اولیه و جستجوی مشاوره پزشکی به محض مشاهده علائم می تواند به تشخیص به‌موقع و انتخاب روش‌های درمانی مؤثر منجر شود. این کار نه تنها پیامدهای جدی بیماری ها را کاهش می دهد؛ بلکه کیفیت زندگی فرد را نیز بهبود می بخشد.
سوالات متداول درباره بیماری های سر و گردن
- چه زمانی باید به دلیل درد گردن به پزشک مراجعه کنم؟ در صورتی که درد گردن شدید باشد؛ بیش از یک هفته طول بکشد؛ با علائم دیگری مانند ضعف در دست ها یا پاها، بی‌حسی یا تغییر در عملکرد مثانه یا روده همراه باشد؛ باید به دکتر سر و گردن مراجعه کنید.
- علائم شایع بیماریهای سر و گردن چیست؟ علائم می توانند شامل درد یا سفتی در گردن، تورم یا غده در گردن یا زیر فک، تغییرات در صدا، بلع دشوار، وجود یک زخم که بهبود نمی یابد؛ یا خونریزی از دهان یا بینی باشند!
- علت ایجاد توده چربی در پشت گردن چه می‌باشد؟ این توده‌ها ممکن است به دلیل افزایش وزن، عدم فعالیت بدنی،وراثت یا عوامل هورمونی رخ دهند. در اکثر موارد این توده های چربی بی ضرر هستند و با تغییر رژیم غذایی، بهبود می یابند.
- کدام توده در گردن خطرناک است؟ بین توده های عفونی، توده تیروئیدی و توده های خوش خیم و ندول ها، لنفوم از همه خطرناک تر است.
2 پاسخ
سلام و عرض ادب خدمت دکتر واثقی. آقای دکتر خدود دوماه هست که مهره های ستون فقراتم (قسمت پشت معده) درد می‌کنه. دردش شدید نیست و با استراحت خوب میشه ولی وقتی شروع به درد گرفتن می کنه خیلی درد وحشتناکی داره. متاسفانه مدت بیمه هم تموم شده و نمیتونم بابت بیمارستان هزینه کنم. میتونید از همین جا راهنمایی کنید؟
سلام. وقت بخیر. وضعیت شما با توجه به توضیحی که دادید؛ در اغلب موارد اسپاسم عضلات است. بهتر است روزانه پماد پیروکسیکام ماساژ دهید. اگر بهبودی حاصل نشد باید توسط دکتر ویزیت شوید.