تشخیص هموروئید: از کجا بفهمیم بواسیر داریم؟ 

همه ما ممکن است در طول زندگی با مشکلات کوچک و بزرگی مواجه شویم که شاید تا مدت‌ها به آن‌ها بی‌توجهی کنیم. یکی از این مشکلات، هموروئید یا همان بواسیر است؛ مشکلی که اگرچه ممکن است در ابتدا کم‌اهمیت به نظر برسد، اما اگر به موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند به دردسر بزرگی تبدیل شود. اما سوال اینجاست که چگونه بفهمیم بواسیر داریم؟

تشخیص هموروئید از راه‌های مختلفی امکان‌پذیر است؛ از معاینه بالینی ساده گرفته تا روش‌های پیشرفته‌ای مانند پروکتوسکوپی، کولونوسکوپی، سیگموئیدوسکوپی، یا حتی MRI و اولتراسونوگرافی مقعد و رکتوم. گاهی اوقات پزشک با آزمایش خون به بررسی احتمال کم‌خونی می‌پردازد یا با تست خون مخفی در مدفوع، سرنخ‌های لازم را پیدا می‌کند. هر کدام از این روش‌ها به شما کمک می‌کنند تا با اطمینان بیشتری وضعیت سلامتی خود را بررسی کنید.

در این مقاله از وبسایت دکتر واثقی، شما را با راه‌های مختلف تشخیص بواسیر آشنا می‌کنیم تا بدانید چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید و چگونه می‌توانید این مشکل را مدیریت کنید.

اهمیت تشخیص هموروئید

تشخیص هموروئید، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است؛ زیرا این بیماری شایع اگر به‌موقع شناسایی و درمان نشود، می‌تواند زندگی روزمره فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. هموروئید معمولاً با علائمی مانند درد، خونریزی، خارش و احساس ناراحتی در ناحیه مقعد همراه است. این علائم اگر نادیده گرفته شوند، ممکن است به مشکلات جدی‌تری مانند کم‌خونی ناشی از خونریزی مداوم یا حتی پرولاپس شدید منجر شوند، وضعیتی که در آن بافت‌های هموروئیدی از مقعد بیرون زده و بازگرداندن آن‌ها دشوار می‌شود.

یکی دیگر از دلایل اهمیت تشخیص زودهنگام هموروئید این است که از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند. اگر هموروئید در مراحل اولیه شناسایی شود، معمولاً درمان‌های ساده‌تر و مؤثرتری در دسترس هستند. این موضوع می‌تواند از نیاز به جراحی‌های پیچیده‌تر یا مشکلات ثانویه پیشگیری کند. بنابراین، آگاهی از علائم هموروئید و مراجعه به پزشک در زمان مناسب، نقشی کلیدی در مدیریت این بیماری دارد.

روش‌های تشخیص هموروئید

تشخیص دقیق هموروئید، اولین گام برای درمان موثر و جلوگیری از پیشرفت بیماری است. پزشکان برای شناسایی هموروئید، از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند که هر کدام بسته به شدت علائم و وضعیت بیمار انتخاب می‌شوند. در ادامه، مهم‌ترین روش‌های تشخیص بواسیر را بررسی می‌کنیم:

معاینه بالینی

معاینه بالینی، یکی از مراحل مهم در تشخیص هموروئید است که پزشک از آن برای ارزیابی نوع و شدت بیماری استفاده می‌کند. ابتدا پزشک با پرسش در مورد علائم مانند خونریزی، درد یا خارش و همچنین عادات غذایی و سابقه مشکلات گوارشی، اطلاعاتی درباره وضعیت بیمار جمع‌آوری می‌کند. سپس با معاینه فیزیکی، هموروئیدهای خارجی از نظر تورم، توده یا التهاب به‌صورت چشمی بررسی می‌شوند و در صورت مشکوک بودن به هموروئید داخلی، معاینه دیجیتال رکتوم برای بررسی حساسیت یا وجود توده انجام می‌گیرد.

پروکتوسکوپی

پروکتوسکوپی یکی از روش‌های تشخیصی مهم برای بررسی رکتوم و مقعد است که به شناسایی مشکلاتی مانند هموروئید، خونریزی یا سایر ناهنجاری‌ها کمک می‌کند. در این روش، از یک لوله سفت به نام پروکتوسکوپ که مجهز به منبع نور است استفاده می‌شود. پس از انجام معاینه دیجیتال مقعد، این لوله به آرامی وارد مقعد شده و در صورت نیاز، مقداری هوا برای باز کردن رکتوم و بهبود دید وارد می‌شود. این فرآیند به پزشک امکان می‌دهد تا داخل رکتوم را با دقت بررسی کند.

پروکتوسکوپی معمولاً کمتر از 10 دقیقه طول می‌کشد و در برخی موارد، پزشک ممکن است برای بررسی دقیق‌تر، نمونه‌ای از بافت (بیوپسی) بردارد. این روش کم‌تهاجمی است و اگرچه ممکن است کمی ناراحتی ایجاد کند، اما معمولاً با خطرات و عوارض بسیار کمی همراه است.

کولونوسکوپی

کولونوسکوپی، یکی دیگر از روش‌های آزمایش هموروئید است که به پزشکان امکان می‌دهد بواسیر داخلی را شناسایی کرده و آن را از سایر بیماری‌ها مانند پولیپ‌های کولورکتال یا سرطان روده متمایز کنند. در این روش، یک لوله انعطاف‌پذیر مجهز به دوربین وارد رکتوم و روده بزرگ می‌شود تا پزشک بتواند این نواحی را با دقت بررسی کند. یکی از مراحل مهم در این فرآیند، نمای رتروفلکس است که تصویری واضح و دقیق از ناحیه رکتوم ارائه می‌دهد و به شناسایی هموروئید کمک می‌کند.

علاوه‌بر تشخیص هموروئید، کولونوسکوپی می‌تواند مشکلات مرتبط مانند آدنوم کولورکتال را نیز آشکار کند، که در برخی از بیماران مبتلا به هموروئید شدید شایع‌تر است. اگرچه کولونوسکوپی به‌طور معمول برای درمان هموروئید استفاده نمی‌شود، اما در شرایط خاص، روش‌های ترکیبی مانند بستن هموروئید ممکن است در طی این فرآیند انجام شوند.

سیگموئیدوسکوپی

سیگموئیدوسکوپی، یک روش تشخیصی کم‌تهاجمی است که به پزشکان کمک می‌کند هموروئید را تأیید کرده و سایر بیماری‌هایی که ممکن است علائم مشابهی مانند خونریزی مقعدی یا ناراحتی ایجاد کنند، رد کنند. در این روش، یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر مجهز به دوربین، به نام سیگموئیدوسکوپ، وارد رکتوم می‌شود تا رکتوم و کولون سیگموئید مورد بررسی قرار گیرد. این فرآیند معمولاً حدود 15 دقیقه زمان می‌برد و در بیشتر موارد به بیهوشی نیاز ندارد.

علاوه‌بر تشخیص، سیگموئیدوسکوپی گاهی برای درمان نیز به کار می‌رود، مانند استفاده از باند برای بستن هموروئید. پیش از انجام این روش، بیمار نیاز به آماده‌سازی روده دارد که شامل تغییرات رژیم غذایی یا مصرف ملین‌ها است. این روش ایمن و مؤثر به پزشکان امکان می‌دهد تا هموروئید و دیگر مشکلات مربوط به رکتوم و کولون سیگموئید را با دقت بیشتری بررسی و مدیریت کنند.

آنوسکوپی

آنوسکوپی، یکی دیگر از روش‌های تشخیصی مؤثر برای بررسی مقعد و بخش پایینی رکتوم به منظور شناسایی مشکلاتی مانند هموروئید است. در این روش، پزشک از یک ابزار به نام آنوسکوپ استفاده می‌کند که یک لوله توخالی و مجهز به نور است. این ابزار که به‌طور کامل روغن‌کاری شده است، چند اینچ وارد مقعد شده و پزشک می‌تواند با دید مستقیم، بواسیر داخلی را که معمولاً به‌صورت برآمدگی‌های ارغوانی رنگ ظاهر می‌شوند، شناسایی کند. همچنین، سایر ناهنجاری‌ها مانند شقاق یا پولیپ نیز در این بررسی قابل تشخیص هستند.

آنوسکوپی معمولاً در یک محیط سرپایی، بدون نیاز به بیهوشی انجام می‌شود و در صورت مشاهده بافت غیرطبیعی، امکان برداشت نمونه (بیوپسی) وجود دارد. این روش کم‌تهاجمی بوده و به دلیل ارائه تصویری واضح از کانال مقعدی، یکی از ابزارهای کارآمد در تشخیص بواسیر در این ناحیه محسوب می‌شود.

اولتراسونوگرافی مقعدی

اولتراسونوگرافی مقعدی، شامل روش‌هایی مانند سونوگرافی ترانس‌رکتال و داپلر، یکی از ابزارهای پیشرفته در تشخیص هموروئید است. این روش با ارزیابی سیستم عروقی رکتوم و بالشتک‌های مقعدی، به شناسایی هموروئید و شدت آن کمک می‌کند. در سونوگرافی داپلر، ناهنجاری‌های جریان خون، مانند افزایش مقاومت عروقی و استاز وریدی، که از عوامل مؤثر در بروز هموروئید هستند، شناسایی می‌شوند.

این روش همچنین از طریق تصویربرداری داپلر رنگی، اطلاعات دقیقی از اندازه، شکل و وضعیت عروق هموروئید به خصوص در موارد پیشرفته ارائه می‌دهد. اگرچه اولتراسونوگرافی مقعدی به‌عنوان ابزار اولیه تشخیصی استفاده نمی‌شود، اما برای ارزیابی عملکردی و افتراق شرایط مختلف آنورکتال بسیار مؤثر است و دید کاملی از وضعیت بیمار به پزشک ارائه می‌دهد.

MRI مقعد و رکتوم

اگرچه MRI مقعد و رکتوم معمولاً به‌عنوان روش اصلی برای تشخیص هموروئید استفاده نمی‌شود، اما در شرایط خاص می‌تواند مفید باشد. این روش به‌ویژه زمانی کاربرد دارد که نیاز به رد سایر بیماری‌ها مانند تومورها یا پولیپ‌ها باشد. در تصاویر MRI، هموروئیدها به صورت ساختارهای سرپیچیده یا توده‌های پولیپوید در کانال مقعد نمایش داده می‌شوند و اغلب با یک “خط مشکی مضاعف” در تصویربرداری با وزن T1 ظاهر می‌شوند که نشان‌ دهنده منشاء زیر مخاطی آن‌ها است.

اسکن دیجیتال

معاینه دیجیتال رکتوم (DRE) یک روش ساده و مؤثر برای تشخیص هموروئید است. در این فرآیند، پزشک یا ارائه ‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی، انگشتی روغن‌ کاری ‌شده و دستکش‌دار را وارد راست‌روده می‌کند تا ناحیه کانال مقعد و پایین رکتوم را بررسی کند. هدف از این معاینه، ارزیابی ناهنجاری‌هایی مانند هموروئید داخلی، توده‌ها یا حساسیت‌های غیرطبیعی است. هموروئیدهای خارجی معمولاً پیش از انجام این معاینه، به صورت بصری قابل شناسایی هستند.

آزمایش خون و تشخیص کم خونی

آزمایش خون، به‌ویژه شمارش کامل خون (CBC)، می‌تواند برای تشخیص کم‌خونی ناشی از خونریزی مزمن هموروئید مفید باشد. کاهش سطوح هموگلوبین، آهن سرم و فریتین، معمولاً نشان‌ دهنده کم‌خونی فقر آهن است، که ممکن است نتیجه خونریزی طولانی‌مدت مقعدی به علت هموروئید باشد. با این حال، تا زمانی که سایر علل خونریزی، مانند سرطان کولورکتال، از طریق معاینات دقیق مانند کولونوسکوپی رد نشوند، نباید کم‌خونی را به‌طور قطعی به هموروئید نسبت داد.

آزمایش خون مخفی مدفوع

آزمایش خون مخفی مدفوع (FOBT) می‌تواند خون پنهان در مدفوع را که ممکن است ناشی از هموروئید باشد، شناسایی کند. با این حال، این آزمایش به‌طور خاص یک ابزار قابل اعتماد برای تشخیص هموروئید نیست؛ زیرا قادر به تعیین منبع خونریزی نمی‌باشد. نتایج مثبت در FOBT می‌توانند نشان ‌دهنده شرایط دیگری مانند سرطان کولورکتال یا پولیپ باشند که برای تشخیص دقیق نیاز به آزمایش‌های تکمیلی مانند کولونوسکوپی دارند. خونریزی جزئی ناشی از بواسیر ممکن است منجر به نتایج مثبت کاذب در FOBT شود، اما این آزمایش در اصل برای تشخیص هموروئید طراحی نشده است.

همراه با تشخیص هموروئید چه بیماری‌های دیگری تشخیص داده می‌شود؟

همراه با تشخیص هموروئید، پزشک ممکن است سایر بیماری‌هایی که علائم مشابه دارند را شناسایی یا رد کند. این بیماری‌ها شامل موارد زیر هستند:

• بیماری‌های التهابی روده (IBD)؛ بیماری‌هایی مانند کرون و کولیت اولسراتیو که می‌توانند موجب خونریزی و التهاب در روده شوند و علائمی مشابه هموروئید ایجاد کنند. این بیماری‌ها نیاز به درمان‌های خاص دارند که ممکن است با درمان هموروئید اشتباه گرفته شوند.
• سرطان کولورکتال یا مقعد؛ خونریزی، درد و تغییرات در اجابت مزاج، می‌تواند با علائم هموروئید تداخل پیدا کند. به همین دلیل، خونریزی مقعدی همیشه نباید به‌عنوان هموروئید در نظر گرفته شود و ممکن است نشان‌ دهنده وجود سرطان کولورکتال یا مقعد باشد که نیاز به تشخیص دقیق‌تری دارد.
• آبسه یا فیستول مقعدی؛ عفونت‌هایی که در ناحیه مقعد به وجود می‌آیند، مانند آبسه یا فیستول، می‌توانند باعث درد، تورم و خونریزی شوند که مشابه علائم هموروئید است. تشخیص دقیق از طریق معاینه و آزمایشات بالینی ضروری است.
• سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS)؛ این بیماری که موجب یبوست یا اسهال مزمن می‌شود، ممکن است به‌طور همزمان با هموروئید بروز کند. IBS می‌تواند علائم مشابهی مانند تغییرات در اجابت مزاج و ناراحتی مقعدی ایجاد کند که نیاز به تفکیک و تشخیص صحیح دارد.
• پولیپ کولورکتال؛ پولیپ‌ها توده‌های غیرسرطانی در روده بزرگ هستند که خونریزی ایجاد می‌کنند و ممکن است به اشتباه به هموروئید نسبت داده شوند. کولونوسکوپی برای تشخیص دقیق و رد پولیپ‌ها ضروری است.
• شقاق مقعدی (آنال فیشر)؛ شقاق‌ها که زخم‌های دردناک در ناحیه مقعد هستند، می‌توانند با هموروئید اشتباه گرفته شوند؛ زیرا علائمی مشابه خونریزی و درد در هنگام اجابت مزاج دارند.
• تومورهای مقعدی غیر سرطانی؛ تومورهای خوش‌خیم مقعدی نیز می‌توانند به صورت توده‌هایی مشابه هموروئید ظاهر شوند و به همین دلیل لازم است که با روش‌های تشخیصی دقیق شناسایی شوند.

راه‌های تشخیص هموروئید

تشخیص هموروئید بسیار مهم است؛ زیرا علائم مشابه‌ای با بیماری‌های دیگر وجود دارد که نیاز به درمان متفاوت دارند. استفاده از روش‌های مختلف تشخیصی مانند معاینه فیزیکی، کلونوسکوپی، سونوگرافی، آزمایش خون و بررسی‌های دیگر، می‌تواند به تشخیص صحیح و دقیق بیماری کمک کند. برای تشخیص بواسیر و درمان مؤثر بیماری‌های مقعدی مانند هموروئید، بهتر است به پزشکان متخصص مراجعه کنید. دکتر حامد واثقی، فوق تخصص و جراح کولورکتال، جراح لاپاروسکوپی و جراح گوارش، با تجربه و دانش بالا در این زمینه، می‌تواند شما را در مسیر درمان و آزمایش هموروئید مناسب همراهی کند. همچنین ایشان می‌تواند به شما در تشخیص تفاوت شقاق و بواسیر کمک کند. برای دریافت مشاوره و درمان‌های پیشرفته در زمینه بیماری‌های مقعدی، به ایشان مراجعه کنید.