کیست برونکیال و سینوس برونکیال، ناهنجاری‌های مادرزادی نادری هستند که در دوران جنینی شکل می‌گیرند و می‌توانند در هر سنی تظاهر کنند. این کیست‌ها و سینوس‌ها از بقایای بافت‌های جنینی که در تشکیل دستگاه تنفسی نقش دارند، به وجود می‌آیند. اگرچه اغلب بدون علامت هستند، اما در صورت بروز علائم، می‌توانند باعث ایجاد مشکلاتی نظیر عفونت، آبسه، فیستول و به ندرت بدخیمی شوند. ما در کلینیک ایرانیان در این مقاله، به بررسی جامع کیست و سینوس برونکیال، از جمله علل، علائم، تشخیص و روش‌های درمانی آن‌ها می‌پردازیم.
علائم شایع کیست برونکیال
در اکثر موارد، کیست های برونکیال هیچ علامتی ندارند و به طور تصادفی در طول تصویربرداری های پزشکی برای سایر شرایط کشف می شوند. با این حال، در برخی موارد، به ویژه اگر کیست بزرگ شود یا مجاری هوایی را مسدود کند، می تواند علائم مختلفی ایجاد کند.
- سرفه: یکی از شایع ترین علائم کیست برونکیال، سرفه مداوم است. سرفه ممکن است خشک یا همراه با خلط باشد.
- درد قفسه سینه: برخی افراد مبتلا به کیست برونکیال ممکن است درد یا ناراحتی در قفسه سینه را تجربه کنند. این درد ممکن است مبهم یا تیز باشد و با تنفس عمیق یا سرفه بدتر شود.
- تنگی نفس: اگر کیست برونکیال به اندازه کافی بزرگ شود که مجاری هوایی را مسدود کند، می تواند باعث تنگی نفس شود. تنگی نفس ممکن است در طول فعالیت بدنی یا حتی در حالت استراحت رخ دهد.
- کیست های برونکیال می توانند مستعد ابتلا به عفونت باشند. این عفونت ها می توانند باعث علائمی مانند تب، سرفه شدید و افزایش تولید خلط شوند.
- هموپتیزی (سرفه خونی): در موارد نادر، کیست های برونکیال می توانند باعث سرفه خونی شوند. این علامت نیاز به توجه فوری پزشکی دارد.
چه عاملی باعث بروز کیست برونکیال در گردن می شود؟
علت دقیق بروز کیست برونکیال گردن هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما به نظر می‌رسد که عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز این ناهنجاری نقش دارند. در طی تکامل جنینی، دستگاه تنفسی از یک ساختار به نام “شیار برونکوژنیک” تشکیل می‌شود.
- جهش‌های ژنتیکی: برخی مطالعات نشان داده‌اند که جهش‌های ژنتیکی خاصی ممکن است در بروز کیست برونکیال گردن نقش داشته باشند. این جهش‌ها می‌توانند به صورت ارثی منتقل شوند یا در طی تکامل جنینی رخ دهند.
- سابقه خانوادگی: در برخی موارد، وجود سابقه خانوادگی کیست برونکیال یا سایر ناهنجاری‌های مادرزادی گردن می‌تواند احتمال بروز این کیست را افزایش دهد.
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی: برخی مطالعات نشان داده‌اند که قرار گرفتن مادر در معرض مواد شیمیایی خاص در دوران بارداری ممکن است خطر بروز کیست برونکیال گردن را در جنین افزایش دهد.
- عفونت‌های ویروسی: برخی عفونت‌های ویروسی در دوران بارداری نیز ممکن است با افزایش خطر بروز ناهنجاری‌های مادرزادی، از جمله کیست برونکیال گردن، مرتبط باشند
نحوه درمان سینوس برانیکال
درمان سینوس برونکیال، همانند کیست برونکیال، عمدتا بر پایه جراحی استوار است. با این حال، روش‌ها و جزئیات درمان ممکن است بسته به عوامل مختلفی مانند اندازه و محل سینوس، سن بیمار، وجود عفونت و سایر شرایط پزشکی همراه متفاوت باشد.
روش‌های درمان غیر جراحی
- تحت نظر گرفتن: در مواردی که سینوس یا کیست کوچک بوده و علائمی ایجاد نمی‌کند، ممکن است پزشک تصمیم به تحت نظر گرفتن آن بگیرد. در این موارد، بیمار به طور منظم معاینه و تصویربرداری می‌شود تا از عدم رشد و عدم ایجاد عوارض اطمینان حاصل شود.
- آنتی‌بیوتیک‌ها: در صورت عفونی شدن سینوس یا کیست، ممکن است آنتی‌بیوتیک‌ها برای کنترل عفونت تجویز شوند. با این حال، این درمان موقتی است و نمی‌تواند جایگزین جراحی شود.
روش‌های جراحی
- اکسزیون کامل (برداشتن کامل): این روش شامل برداشتن کامل سینوس یا کیست از طریق یک برش جراحی در گردن است. این روش معمولاً برای سینوس‌ها یا کیست‌های بزرگ یا آن‌هایی که باعث ایجاد علائم می‌شوند، ترجیح داده می‌شود.
- مارسوپیالیزاسیون (Marsupialization): در این روش، جراح یک برش در دیواره سینوس یا کیست ایجاد کرده و لبه‌های آن را به پوست اطراف بخیه می‌زند تا یک کیسه باز ایجاد شود. این روش معمولاً برای سینوس‌ها یا کیست‌های کوچک یا آن‌هایی که در نزدیکی ساختارهای حیاتی قرار دارند، استفاده می‌شود.
- آندوسکوپی: در برخی موارد، ممکن است بتوان سینوس یا کیست را با استفاده از آندوسکوپ از طریق دهان یا بینی برداشت. این روش کمتر تهاجمی است و زمان بهبودی کوتاه‌تری دارد، اما ممکن است برای همه سینوس‌ها یا کیست‌ها مناسب نباشد.
- جراحی با حداقل تهاجم (Minimally Invasive Surgery): در این روش، جراح از برش‌های کوچک‌تر و ابزارهای تخصصی برای برداشتن سینوس یا کیست استفاده می‌کند. این روش می‌تواند درد، خونریزی و زمان بهبودی را کاهش دهد.
عوارض شایع و مراقبت های بعد از جراحی
سینوس یا کیست برونکیال، ناهنجاری‌های مادرزادی نادری هستند که از بقایای بافت‌های برونشیال در گردن تشکیل می‌شوند. این ضایعات معمولاً خوش‌خیم هستند، اما می‌توانند باعث ایجاد علائم مختلفی مانند تورم، درد و عفونت شوند. درمان اصلی این ناهنجاری‌ها جراحی است، اما مراقبت‌های پس از جراحی و آگاهی از عوارض احتمالی برای بهبودی کامل و جلوگیری از عوارض بسیار مهم است. در ادامه به بررسی مراقبت‌های بعد از جراحی و عوارض شایع پس از درمان سینوس یا کیست برونکیال می‌پردازیم.
مراقبت‌های بعد از جراحی
استراحت کافی در روزهای ابتدایی پس از جراحی بسیار مهم است. این به بدن کمک می‌کند تا بهبود یابد و از عوارض جلوگیری کند. در ابتدا، ممکن است پزشک یک رژیم غذایی مایع یا نرم را توصیه کند تا از تحریک ناحیه جراحی جلوگیری شود. به تدریج، با بهبودی، می‌توانید به رژیم غذایی عادی خود بازگردید. درد پس از جراحی طبیعی است. پزشک ممکن است مسکن‌هایی را برای کنترل درد تجویز کند. در برخی موارد، ممکن است آنتی‌بیوتیک‌ها برای پیشگیری از عفونت تجویز شوند. همچنین شما باید از فعالیت‌های شدید و بلند کردن اجسام سنگین تا زمانی که پزشک اجازه دهد، خودداری کنید.
عوارض شایع پس از جراحی
عفونت محل جراحی یکی از عوارض شایع است. علائم عفونت شامل قرمزی، تورم، درد و ترشح چرک است. در صورت مشاهده این علائم، فورا به پزشک مراجعه کنید. خونریزی خفیف پس از جراحی طبیعی است. با این حال، خونریزی شدید نیاز به توجه فوری پزشکی دارد. در موارد نادر، ممکن است در حین جراحی به ساختارهای مجاور مانند اعصاب، عروق خونی یا غده تیروئید آسیب وارد شود. این می‌تواند منجر به عوارض مختلفی مانند اختلال در بلع، گرفتگی صدا یا اختلال در عملکرد تیروئید شود. در برخی موارد، ممکن است سینوس یا کیست پس از جراحی عود کند. این معمولاً در صورتی اتفاق می‌افتد که سینوس یا کیست به طور کامل برداشته نشده باشد. تشکیل اسکار در محل جراحی طبیعی است. با این حال، در برخی موارد، ممکن است اسکار بیش از حد بزرگ یا دردناک شود.
آیا کیست برانیکال یک بیماری برگشت پذیر است؟
کیست برونکیال، یک ناهنجاری مادرزادی نادر است که در نتیجه تکامل ناقص دستگاه تنفسی در دوران جنینی ایجاد می‌شود. این کیست‌ها از بقایای بافت‌های برونشیال در گردن تشکیل می‌شوند و معمولا خوش‌خیم هستند. با این حال، در صورت عدم درمان، می‌توانند باعث ایجاد عوارض مختلفی مانند عفونت، درد و اختلال در بلع شوند.
درمان اصلی کیست برونکیال، جراحی است. در این روش، جراح با دقت کیست را از بافت‌های اطراف جدا کرده و آن را به طور کامل برمی‌دارد. با این حال، در برخی موارد، ممکن است پس از جراحی، کیست دوباره عود کند. این عود می‌تواند به دلیل برداشتن ناقص کیست، وجود بافت‌های برونشیال باقی‌مانده در گردن یا عوامل ژنتیکی رخ دهد. برای کاهش خطر عود کیست برونکیال، انتخاب یک جراح مجرب و انجام تصویربرداری دقیق قبل از جراحی بسیار مهم است. همچنین، پیگیری منظم پس از جراحی برای تشخیص زودهنگام عود و انجام اقدامات درمانی لازم ضروری است. با تشخیص و درمان به موقع، اکثر بیماران مبتلا به کیست برونکیال می‌توانند به طور کامل بهبود یابند و عوارض طولانی‌مدتی را تجربه نکنند.
سخن پایانی درباره کیست برونکیال
در نهایت، کیست برونکیال به عنوان یک ناهنجاری مادرزادی، اگرچه به خودی خود برگشت‌پذیر نیست، اما با تشخیص و مداخله جراحی به موقع، قابل درمان است. برداشتن کامل کیست، کلید اصلی در پیشگیری از عود و عوارض بعدی است. با این حال، آگاهی از عوامل خطر، مشورت با متخصص سر و گردن و پیگیری منظم پس از جراحی برای اطمینان از بهبودی کامل و جلوگیری از عود احتمالی ضروری است. دکتر حامد واثقی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، آماده خدمت رسانی به شما عزیزان می باشد.
