بیماریهای سر و گردن شامل مجموعهای گسترده از اختلالات و مشکلات پزشکی هستند که میتوانند نواحی مختلفی را تحت تأثیر قرار دهند. این بیماریها شامل عفونتهای سینوسی مانند سینوزیت، التهابات گلو مانند فارنژیت، مشکلات تیروئید مانند کمکاری یا پرکاری تیروئید، و اختلالات شنوایی و تعادل از جمله کمشنوایی و وزوز گوش میشوند. همچنین، تودهها و تومورهای خوشخیم یا بدخیم در نواحی سر و گردن، اختلالات حنجره و مشکلات صوتی، بیماریهای غدد بزاقی، و مشکلات پوستی مانند زخمها و عفونتها نیز از دیگر موارد رایج هستند. درمان این بیماریها بسته به نوع و شدت آنها میتواند شامل دارو درمانی، جراحی، یا سایر روشهای تخصصی باشد.
نئوپلازم های خوشخیم و بدخیم گردن
نئوپلاسمها، به رشد غیرطبیعی و غیرقابلکنترل سلولها اطلاق میشوند که میتوانند در هر نقطهای از بدن، از جمله گردن، رخ دهند. نئوپلاسمها، ممکن است خوشخیم یا بدخیم باشند که نئوپلاسمهای خوشخیم گردن، به طور معمول به بافتهای مجاور حمله نمیکنند و بهندرت، به بیماریهای جدی تبدیل میشوند؛ از جمله نئوپلاسمهای خوشخیم گردن، میتوان به لیپومها (چربیهای غیرطبیعی) و فیبرومها (رشدهای فیبروزی) اشاره کرد که نیاز به درمان خاصی ندارند و تنها درصورتیکه مشکلاتی مانند فشار به بافتهای مجاور ایجاد کنند، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.
در نئوپلاسمهای بدخیم گردن که اغلب به سرطانهای سروگردن اطلاق میشوند، سلولهای تومور، بهسرعت تکثیر یافته و امکان دارد به سایر نواحی بدن گسترش یابند. سرطانهای سروگردن، معمولا به علت مصرف دخانیات، الکل یا عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، بروز میکنند.
علائم رایج، شامل تغییر در صدا، گلودرد مزمن، مشکل در بلع و کاهش وزن بدون دلیل است. برای تشخیص دقیق، پزشکان از آزمایشهای تصویربرداری، مانند سیتیاسکن و امآرآی و همچنین بیوپسی بافت، استفاده میکنند. درمان سرطانهای گردن، شامل جراحی، پرتودرمانی و شیمیدرمانی بوده و شانس درمان موفق، بستگی به نوع، مرحله سرطان و موقعیت تومور دارد. این تومورها، میتوانند بهسرعت به بافتهای حیاتی حمله کنند؛ بنابراین درمان زودهنگام بسیار اهمیت دارد.
بیماری های تیروئید
به مشکلاتی اطلاق میشوند که عملکرد غده تیروئید را که در قسمت جلویی گردن قرار دارد، تحتتأثیر قرار میدهند. این غده، هورمونهایی تولید میکند که نقش مهمی در تنظیم متابولیسم، دمای بدن و ضربان قلب دارند.
دو نوع اصلی بیماری تیروئید، شامل کمکاری و پرکاری تیروئید است. کمکاری تیروئید، به معنای تولید ناکافی هورمون تیروئید بوده که به کاهش سرعت متابولیسم منجر میشود؛ این بیماری، میتواند به دلیل عوامل مختلفی از جمله بیماری هاشیموتو که یک بیماری خودایمنی بوده و باعث حمله به غده تیروئید میشود، ایجاد شود و علائم آن، شامل خستگی مفرط، افزایش وزن، احساس سرما و افسردگی است.
از سوی دیگر، پرکاری تیروئید، به تولید بیش از حد هورمونهای تیروئیدی اطلاق میشود که باعث تسریع در متابولیسم بدن میشود. این حالت، میتواند به دلیل بیماری گریوز باشد که یک اختلال خودایمنی بوده و باعث افزایش عملکرد تیروئید میشود، ایجاد شود. علائم پرکاری تیروئید، شامل کاهش وزن ناگهانی، لرزش دست، افزایش ضربان قلب و اضطراب است؛ علاوه بر این، ندولهای تیروئید نیز، شایعاند و در بیشتر موارد خوشخیم هستند؛ اما در برخی موارد ممکن است سرطان تیروئید را ایجاد کنند.
برای درمان بیماریهای تیروئید، پزشکان از داروهای هورمونی، جراحی یا ید رادیواکتیو استفاده میکنند؛ اگر بیماری بهموقع تشخیص داده شود، با درمان مناسب میتوان آن را کنترل کرد؛ همچنین، ازآنجاکه بیماریهای تیروئید، میتوانند به مشکلات دیگری مانند مشکلات قلبی و افسردگی منجر شوند، نظارت دقیق بر وضعیت بیمار مهم است.
عفونتهای گوش، حلق و بینی
به مجموعهای از بیماریها اطلاق میشوند که ممکن است در نواحی مختلف گوش، حلق و بینی ایجاد شوند. این عفونتها، میتوانند ناشی از ویروسها، باکتریها یا قارچها باشند که یکی از شایعترین انواع این عفونتها، عفونت گوش میانی یا اوتیت مدیاست که در کودکان بیشتر مشاهده میشود؛ این عفونت، میتواند به دلیل ورود باکتریها یا ویروسها به گوش میانی ایجاد شده و باعث درد شدید گوش، تب و کاهش شنوایی شود.
در برخی موارد، این عفونتها، بهخودیخود، خوب میشوند؛ اما در موارد شدید یا مزمن، ممکن است نیاز به درمان با آنتیبیوتیکها باشد. سینوزیت، یکی دیگر از عفونتهای رایج بوده که به التهاب سینوسها اشاره دارد؛ این بیماری، اغلب بر اثر سرماخوردگی یا آلرژی ایجاد میشود و باعث بروز علائمی مانند سردرد، فشار در ناحیه صورت و گرفتگی بینی میشود. سینوزیت ویروسی، با درمانهای خانگی و داروهای ضدالتهابی درمان میشود؛ اما در موارد باکتریایی، نیاز به آنتیبیوتیکها وجود دارد.
فارنژیت یا التهاب حلق نیز، یکی دیگر از عفونتهای شایع است که باعث گلودرد، تب و ورم غدد لنفاوی میشود؛ این بیماری، به علت عفونتهای ویروسی ایجاد میشود؛ اما ممکن است ناشی از باکتری استرپتوکوک نیز باشد. درمان فارنژیت، به علت عفونت بستگی دارد؛ در بیشتر موارد، این عفونتها، بهصورت خودبهخود بهبود مییابند؛ ولی در صورت شدید شدن علائم یا مزمن شدن بیماری، مراجعه به پزشک ضروری است.
سرطان سر و گردن
به تومورهای بدخیمی گفته میشود که در نواحی مختلف سروگردن، از جمله دهان، حلق، حنجره، بینی و غدد بزاقی بروز میکنند. این نوع سرطانها، اغلب در افرادی که به مدت طولانی سیگار میکشند، الکل مصرف میکنند یا به ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) مبتلا هستند، شایعتر است. سرطانهای سروگردن، بهسرعت میتوانند به بافتهای مجاور حمله کرده و گاهی به سایر اندامهای بدن گسترش یابند.
علائم این نوع سرطانها، شامل گلودرد مزمن، تغییر در صدا بهویژه گرفتگی آن، مشکل در بلع، زخمهای دهانی که بهبود نمییابند، خونریزی در دهان یا تورم در گردن باشد. در مراحل اولیه این سرطانها، درمانها، به طور معمول، شامل جراحی برای برداشتن تومور، پرتودرمانی برای ازبینبردن سلولهای سرطانی و شیمیدرمانی برای متوقف کردن رشد و تکثیر سلولهای سرطانی است؛ بااینحال، در مراحل پیشرفته، احتمالا نیاز به درمانهای ترکیبی باشد. تشخیص این سرطانها، از طریق بیوپسی بافتی، تصویربرداری به کمک سیتیاسکن یا امآرآی و آزمایشهای خون انجام میشود.
برای پیشگیری از این نوع سرطانها، ترک سیگار، کاهش مصرف الکل و واکسیناسیون ویروس HPV ، بسیار توصیه میشود. در صورت تشخیص زودهنگام، شانس درمان بسیار بالا بوده؛ اما در صورت تأخیر، این سرطانها، میتوانند بهسرعت به سایر بخشهای بدن گسترش پیدا کرده و باعث عوارض جدی شوند.
مننژیت
مننژیت، التهاب مننژها، یعنی پردههای محافظ مغز و نخاع بوده که میتواند به علت عفونتهای ویروسی، باکتریایی، قارچی یا حتی انگلی ایجاد شود. مننژیت باکتریایی، یک بیماری بسیار خطرناک است که بهسرعت پیشرفت کرده و به عوارض شدید، مانند آسیب مغزی، کمشنوایی یا حتی مرگ منجر شود. این بیماری، به علت عفونتهای باکتریایی مانند مننژیت مننگوکوکی، پنوموکوکی یا هموفیلوس آنفلوانزا ایجاد میشود.
علائم مننژیت باکتریایی، شامل سردرد شدید، تب بالا، گردن درد، حساسیت به نور، گیجی و در موارد شدید، تشنج است. از سوی دیگر، مننژیت ویروسی، بهمراتب شایعتر بوده و به دلیل عفونتهای ویروسی، علائمی مشابه مننژیت باکتریایی دارد؛ اما این نوع مننژیت، کمتر تهدیدکننده است و اغلب با درمانهای حمایتی، بهبود مییابد.
تشخیص مننژیت، با استفاده از پونکسیون کمری یا آزمایش مایع نخاعی صورت میگیرد که در صورت تشخیص سریع و درمان بهموقع، بسیاری از افراد بهبود مییابند. در موارد مننژیت باکتریایی، درمان سریع با آنتیبیوتیکها میتواند خطر عوارض جدی را کاهش دهد. برای پیشگیری از مننژیت باکتریایی، واکسنهای مننژیت مننگوکوکی، هموفیلوس آنفلوانزا نوع B و پنوموکوک وجود دارند که بسیار مؤثر هستند. با وجود پیشرفتهای موجود در درمان و واکسیناسیون، این بیماری، هنوز هم در صورت تأخیر در درمان، میتواند تهدید جدی برای سلامتی باشد و عوارض دائمی ایجاد کند.
تومورهای مغزی
به رشد غیرطبیعی و کنترلنشده سلولها در مغز و نخاع گفته میشود. این تومورها، میتوانند خوشخیم یا بدخیم باشند. تومورهای مغزی بدخیم که به طور معمول با سرطان مغز شناخته میشوند، میتوانند رشد سریعی داشته باشند و به بافتهای اطراف خود حمله کنند. این تومورها، همچنین ممکن است به سایر بخشهای بدن گسترش پیدا کرده و در صورت عدم درمان مناسب، بهشدت تهدیدکننده شوند.
علائم تومور مغزی، شامل سردردهای مداوم و شدید، تهوع و استفراغ، تغییرات در بینایی، تشنج، ضعف در یک طرف بدن، مشکل در حافظه یا تمرکز و تغییرات در شخصیت یا رفتار باشد. در برخی موارد، ممکن است تومورها هیچ علامت مشخصی نداشته باشند، تا زمانی که بهاندازهای بزرگ شوند که عملکرد مغز را مختل کنند. روشهای تشخیص تومورهای مغزی، شامل تصویربرداری با سیتیاسکن یا امآرآی بوده که در صورت تشخیص، درمانهای مختلفی شامل جراحی، برای برداشتن تومور، پرتودرمانی، برای کاهش اندازه تومور و ازبینبردن سلولهای سرطانی و شیمیدرمانی، برای متوقف کردن رشد تومور استفاده میشود.
درمان تومورهای مغزی، بستگی به نوع تومور، محل آن و مرحله بیماری دارد؛ همچنین، پیشرفتهای جدید در فناوریهای تصویربرداری و درمانهای ترکیبی، موجب بهبود شانس درمان بیماران مبتلا به تومور مغزی شده است. برخی از تومورهای مغزی خوشخیم، میتوانند تنها با جراحی درمان شوند؛ اما تومورهای بدخیم، به درمانهای تکمیلی مانند شیمیدرمانی نیاز دارند. درمان زودهنگام و تشخیص دقیق، باعث بهبود شانس بقای بیماران میشود.
انواع بیماری های گردن و ستون فقرات
بیماریهای گردن و ستون فقرات شامل طیف گستردهای از مشکلات و اختلالات است که میتواند بر ساختارها و عملکرد این نواحی تأثیر بگذارد. از جمله شایعترین بیماریهای گردن میتوان به دیسک گردن، اسپاسم عضلانی، آرتروز و تنگی کانال نخاعی اشاره کرد. در مورد ستون فقرات، مشکلاتی مانند فتق دیسک، اسکولیوز، کیفوز و شکستگیهای مهرهها از جمله موارد قابلذکر هستند. این بیماریها میتوانند ناشی از عوامل مختلفی نظیر ضربه، افزایش سن، وضعیت نامناسب بدنی و بیماریهای التهابی باشند. تشخیص بهموقع و درمان مناسب، از جمله فیزیوتراپی، دارودرمانی یا جراحی، نقش مهمی در کاهش درد و بازگرداندن عملکرد طبیعی بدن دارد.
دیسک کمر (دیسکوپاتی)
به تخریب یا بیرونزدگی دیسک بین مهرههای کمر، اشاره دارد. این دیسکها، مانند ضربهگیر بین مهرهها عمل کرده و حرکات انعطافپذیری، به ستون فقرات میدهند. با افزایش سن یا در نتیجه فشارهای تکراری، دیسکها، تحلیل رفته و ممکن است دچار بیرونزدگی یا پارگی شوند.
علائم دیسکوپاتی، شامل درد مداوم در ناحیه کمر، درد سیاتیکی که به پاها سرایت میکند، بیحسی و ضعف در اندامها باشد. آسیب دیسک کمر، میتواند به دلیل عوامل مختلفی، از جمله بلندکردن وزنههای سنگین، نشستنهای طولانیمدت، حرکات نامناسب یا وضعیتهای نادرست بدنی ایجاد شود. درمان دیسکوپاتی، بسته به شدت آن، شامل استراحت، داروهای مسکن، فیزیوتراپی، تمرینات تقویتی و در موارد جدیتر، تزریقات و حتی جراحی میشود.
درمان جراحی، بهعنوان آخرین راهحل استفاده میشود و شامل برداشتن بخش آسیبدیده دیسک یا جایگزینی آن با دیسک مصنوعی است. ازآنجاکه دیسکوپاتی، میتواند مزمن باشد، حفظ تناسباندام و انجام تمرینات روزانه برای پیشگیری و کاهش فشار روی دیسکهای کمر، توصیه میشود.
اسکولیوز (Scoliosis)
انحراف جانبی ستون فقرات بوده که اغلب در کودکی و نوجوانی ظاهر میشود. این انحراف، به دلایل ژنتیکی، شرایط مادرزادی، آسیبهای ستون فقرات یا بیماریهای عصبی عضلانی، ایجاد میشود. ستون فقرات، به طور طبیعی دارای انحنای جزئی است؛ اما در اسکولیوز، ستون فقرات به طرفین خمیده و به شکل حروف C یا S درمیآید.
علائم اسکولیوز، میتواند شامل انحنای قابلمشاهده ستون فقرات، عدم توازن در شانهها و باسن و گاهی درد در ناحیه کمر باشد. درمان اسکولیوز، بسته به شدت و زاویه انحنا متفاوت بوده و شامل نظارت دورهای، استفاده از بریس در دوران رشد و در موارد شدیدتر، جراحی میشود. در جراحی، با استفاده از پیچ و میلهای فلزی، ستون فقرات اصلاح و ثابت میشود. تشخیص اسکولیوز، معمولا از طریق معاینه فیزیکی و تصویربرداری انجام میشود. اگرچه اسکولیوز در بسیاری از افراد، بدون نیاز به درمان جراحی مدیریت میشود؛ اما تشخیص زودهنگام و پیگیریهای مداوم، بهویژه در سنین رشد، ضروری است.
استئوآرتریت ستون فقرات (Spondylosis)
نوعی از فرسایش مهرهها و دیسکهای بین مهرهای که اغلب با افزایش سن ایجاد میشود؛ این حالت، به تحلیلرفتگی دیسکها، رشد زوائد استخوانی و کاهش فاصله بین مهرهها منجر شده که میتواند باعث درد و محدودیت حرکتی شود. علائم اسپوندیلوزیس، شامل درد و خشکی در ناحیه گردن و کمر، ضعف یا بیحسی در اندامها و در مواردی، تشدید علائم هنگام فعالیتهای فیزیکی است. درمان آن، شامل استفاده از داروهای ضدالتهاب، فیزیوتراپی، ورزشهای تقویتی و در صورت لزوم، تزریقات است.
در موارد شدیدتر و زمانی که درمانهای غیرجراحی نتیجهبخش نباشند، جراحی برای کاهش فشار روی اعصاب و اصلاح وضعیت ستون فقرات انجام میشود. فیزیوتراپی، در کاهش درد و بهبود انعطافپذیری مفاصل بسیار مؤثر بوده و بیماران را به انجام تمرینات تقویتی و اصلاح وضعیت بدنی تشویق میکند. اگرچه اسپوندیلوزیس، بخشی از فرایند طبیعی پیری است، میتوان با تقویت عضلات و انجام تمرینات منظم، شدت علائم و پیشرفت آن را کاهش داد.
سندرم کودا اکوئینا (Cauda Equina Syndrome)
یک وضعیت جدی در ستون فقرات بوده که به علت فشار روی عصبهای ناحیه انتهایی نخاع، ایجاد میشود. این فشار، میتواند به علت فتق دیسک شدید، تومور، عفونت یا تنگی کانال نخاعی رخ دهد. علائم کودا اکوئینا، شامل بیحسی در ناحیه لگن و ناحیه تناسلی، درد شدید در کمر، ضعف در پاها و ازدستدادن کنترل مثانه و روده است؛ این شرایط، نیاز به جراحی فوری برای برداشتن فشار از روی اعصاب و جلوگیری از آسیب دائمی دارد.
جراحی در ساعات اولیه پس از بروز علائم، احتمال بهبود عملکرد عصبی را به طرز چشمگیری افزایش میدهد. سندرم کودا اکوئینا، نیاز به تشخیص و درمان سریع داشته و ممکن است با تصویربرداری MRI برای بررسی وضعیت اعصاب و نخاع تشخیص داده شود. درمان، تا حد زیادی به علت اصلی فشار بستگی دارد؛ اما در اکثر موارد، جراحی ضروری است تا از آسیبهای عصبی جلوگیری شود. در صورت تأخیر در درمان، عوارض دائمی مانند فلج پاها یا بیاختیاری ادرار و مدفوع، میتواند باقی بماند.
عفونتهای ستون فقرات (Traumatic Fractures)
شامل مواردی همچون، دیسکیت یا عفونت دیسک بین مهرهها و اسپوندیلیت یا عفونت مهرهها هستند؛ این عفونتها، ناشی از باکتریهایی مانند استافیلوکوک اورئوس و یا در برخی موارد، قارچها هستند که میتوانند از طریق خون، به ستون فقرات منتقل شده و موجب التهاب، تخریب بافتی و در نهایت، آسیبهای جدی شوند. عفونتهای ستون فقرات، ممکن است باعث بروز درد شدید و مداوم در ناحیه کمر شوند و علائمی مانند تب، لرز و بیحسی را به دنبال داشته باشند. در موارد پیشرفتهتر، بیمار ممکن است، ضعف عضلانی و ناتوانی در حرکت داشته باشد.
درمان این عفونتها، با تشخیص دقیق نوع عامل عفونی، آغاز میشود و شامل تجویز آنتیبیوتیکها یا داروهای ضدقارچ میگردد. در برخی از موارد پیچیده، جراحی برای پاکسازی عفونت و کاهش فشار روی اعصاب، توصیه میشود. جراحی، میتواند شامل برداشتن بخش عفونی استخوان و بافت آسیبدیده و گاهی اوقات تثبیت ستون فقرات، با ابزارهای خاص باشد؛ اگر عفونت بهموقع درمان نشود، میتواند منجر به ناتوانیهای دائمی عصبی و حتی عفونت در سایر بخشهای بدن گردد. رعایت بهداشت عمومی، توجه به عفونتهای پوستی و درمان سریع بیماریهای سیستم ایمنی، از جمله راههای پیشگیری از این بیماریها هستند.
تومورهای ستون فقرات (Spinal Tumors)
شامل تودههای خوشخیم و بدخیم هستند که میتوانند در نخاع، ریشههای عصبی یا استخوانهای ستون فقرات ایجاد شوند. این تومورها، بر اساس موقعیت، به انواع مختلفی تقسیم میشوند، از جمله تومورهای داخل نخاعی و خارج نخاعی. تومورهای خوشخیم، اغلب بهآرامی رشد میکنند و به طور مستقیم به بافتهای مجاور حمله نمیکنند؛ بااینحال، فشار ناشی از این تومورها، میتواند موجب درد و محدودیت حرکتی شود.
تومورهای بدخیم، بهسرعت رشد کرده و به سایر بخشهای بدن گسترش یابند. علائم این بیماری، میتواند شامل درد مداوم در ناحیه کمر، ضعف و بیحسی در اندامها و حتی در موارد پیشرفتهتر، ازدستدادن عملکرد عضلانی باشد. درمان تومورهای ستون فقرات، بر اساس نوع تومور و محل قرارگیری آن تعیین شده و میتواند شامل جراحی، پرتودرمانی و شیمیدرمانی باشد. جراحی، برای کاهش فشار بر روی اعصاب و برداشتن تومور انجام میشود و پرتودرمانی یا شیمیدرمانی، برای مهار رشد تومور و پیشگیری از عود آن، استفاده میشود. درمان، با همکاری تیمی از متخصصان از جمله جراحان، انکولوژیستها و نورولوژیستها انجام میشود تا برنامهای جامع برای بهبود بیمار ارائه گردد.
تنگی کانال نخاعی شدید
تنگی کانال نخاعی، یک وضعیت است که در آن، کانال نخاعی به دلایل مختلفی از جمله رشد زوائد استخوانی، ضخیمشدن رباطهای نخاعی یا دیسکهای آسیبدیده، تنگ میشود. این تنگی، موجب فشار بر نخاع و اعصاب شده که میتواند منجر به علائمی مانند درد، ضعف، بیحسی و مشکلات حرکتی در اندامها شود.
این وضعیت، اغلب با افزایش سن و تخریب تدریجی ستون فقرات پیشرفت میکند و در مواردی، به تنگی شدید منجر میشود که بر زندگی روزمره بیمار، تأثیر میگذارد. درمان این وضعیت، شامل روشهای مختلفی از جمله دارودرمانی، فیزیوتراپی و در موارد شدید، جراحی است؛ داروهای ضدالتهاب، برای کاهش درد استفاده میشوند و فیزیوتراپی، میتواند در بهبود انعطافپذیری و تقویت عضلات مؤثر باشد.
درصورتیکه درمانهای غیرجراحی، بهبودی ایجاد نکنند، جراحی برای کاهش فشار بر نخاع از طریق روشهای دکامپرسیون و فیوژن انجام میشود. جراحی، به بیمار کمک میکند تا از درد خلاص شده و تحرک بیشتری داشته باشد؛ اما نیاز به مراقبتهای بعد از عمل و توانبخشی طولانی دارد تا عملکرد عادی بازگردد.