شقاق مقعدی، یکی از مشکلات شایع و ناخوشایندی است که بسیاری از زنان در دوران بارداری تجربه می‌کنند. این عارضه به ترک یا زخم کوچکی در دیواره مقعد گفته می‌شود که می‌تواند درد شدیدی ایجاد کند. تغییرات فیزیکی و هورمونی بارداری، باعث افزایش حساسیت این ناحیه شده و شرایط را برای ایجاد شقاق در بارداری فراهم می‌کند. شناخت علائم، دلایل و روش‌های درمانی این مشکل اهمیت زیادی دارد تا مادران بتوانند دوران بارداری را با آسودگی بیشتری سپری کنند. در ادامه این مقاله از وبسایت دکتر واثقی، به توضیحات بیشتری درباره فیشر در حاملگی پرداخته‌ایم.
علائم شقاق در بارداری
درک علائم شقاق در بارداری، برای تشخیص زودهنگام و مدیریت موثر بسیار مهم است. در اینجا علائم اصلی توضیح داده شده است:
درد شدید هنگام دفع مدفوع
یکی از واضح‌ترین علائم فیشر در حاملگی، درد شدیدی است که هنگام دفع مدفوع احساس می‌شود. این درد می‌تواند آنقدر آزاردهنده باشد که فرد را از رفتن به دستشویی بترساند. دلیل این درد، ترک یا بریدگی کوچکی است که هنگام عبور مدفوع کشیده می‌شود و باعث تحریک بافت اطراف مقعد می‌شود.
خونریزی مقعدی
اگر بعد از اجابت مزاج روی دستمال یا داخل کاسه توالت، خون قرمز روشن دیدید، احتمالا دچار شقاق مقعد شده‌اید. این خونریزی معمولاً زیاد نیست، اما می‌تواند نگران کننده باشد. دلیلش هم این است که ترک‌های کوچک باعث پاره شدن رگ‌های خونی در آن ناحیه می‌شوند.
خارش و سوزش مقعد
خیلی از خانم‌های باردار دچار خارش در اطراف مقعد می‌شوند. این خارش ممکن است به‌دلیل بهبود ترک‌ها، تحریک ناشی از مدفوع یا رطوبت زیاد در آن ناحیه ایجاد شود. گاهی هم احساس سوزش همراه با خارش تجربه می‌شود.
مشاهده ترک یا پارگی در ناحیه مقعد
گاهی اگر ناحیه مقعد را بررسی کنید، ممکن است ترک کوچکی ببینید که نشانه شقاق است. این ترک شبیه بریدگی‌های کوچک است و معمولاً هنگام لمس، حساس و دردناک می‌شود.
اسپاسم عضلات مقعد
یکی از واکنش‌های بدن به شقاق، اسپاسم یا انقباض غیرارادی عضلات مقعد است. این اسپاسم‌ها می‌توانند درد را بیشتر کنند و باعث شوند هنگام دفع مدفوع، فشار بیشتری احساس کنید. همچنین، اسپاسم جریان خون را کاهش می‌دهد و روند بهبود زخم را کندتر می‌کند.
درد طولانی بعد از دفع مدفوع
گاهی درد شقاق در بارداری بلافاصله بعد از دفع مدفوع تمام نمی‌شود و چندین ساعت ادامه دارد. اگر شدت شقاق زیاد باشد یا عفونتی در کار باشد، این درد طولانی‌تر شده و زندگی روزمره را مختل می‌کند.
ترس از دفع مدفوع
درد ناشی از شقاق در بارداری، باعث می‌شود که بعضی از زنان از دفع مدفوع بترسند و آن را به تعویق بیندازند. اما این کار فقط مشکل را بدتر می‌کند، چون یبوست و مدفوع سفت‌تر، شقاق را تشدید کرده و درد بیشتری ایجاد می‌کند.
تفاوت علائم شقاق و هموروئید در بارداری
شقاق و هموروئید دو مشکل رایج در بارداری هستند که گاهی علائم مشابهی دارند، اما در واقع کاملاً با هم فرق می‌کنند. شقاق یک ترک یا زخم عمودی در دیواره مقعد است که معمولاً باعث درد شدید و سوزش، مخصوصاً هنگام دفع مدفوع می‌شود. خونریزی ناشی از آن معمولاً قرمز روشن است و درد می‌تواند تا مدتی بعد از دفع ادامه داشته باشد.
در مقابل، هموروئید به تورم و گشاد شدن رگ‌های خونی در مقعد گفته می‌شود. این مشکل ممکن است با درد، خارش و گاهی خونریزی همراه باشد، اما برخلاف شقاق، خونریزی آن معمولاً بدون درد است. هر دو مشکل به دلیل فشار زیاد روی لگن و تغییرات هورمونی در دوران بارداری ایجاد می‌شوند. شقاق در بارداری بیشتر به‌دلیل یبوست و پارگی در ناحیه مقعد رخ می‌دهد، در حالی که هموروئید ناشی از تجمع خون در رگ‌های مقعدی است. برای درمان، بهتر است حتماً با پزشک مشورت کنید تا روش مناسبی برای کاهش درد و بهبود علائم انتخاب شود.
دلیل ابتلا به فیشر در بارداری
شناخت عواملی که باعث شقاق در بارداری می‌شوند، می‌تواند به پیشگیری و کنترل بهتر این مشکل کمک کند. در ادامه مهم‌ترین دلایل این عارضه را بررسی می‌کنیم:
- یبوست؛ یکی از دلایل اصلی فیشر در حاملگی، یبوست است. در دوران بارداری، تغییرات هورمونی (مثل افزایش پروژسترون) باعث کند شدن گوارش و سفت شدن مدفوع می‌شود. وقتی مدفوع سفت باشد، هنگام دفع فشار بیشتری به مقعد وارد شده و باعث ترک و زخم می‌شود.
- افزایش فشار روی کف لگن؛ با رشد جنین، رحم بزرگتر شده و فشار بیشتری به لگن و مقعد وارد می‌کند. این فشار باعث می‌شود دفع مدفوع سخت‌تر و دردناک‌تر شود و احتمال ایجاد شقاق افزایش یابد.
- سابقه شقاق مقعد؛ اگر قبلاً دچار شقاق مقعد شده باشید، احتمال اینکه دوباره در دوران بارداری به آن دچار شوید بیشتر است. بافت مقعد که قبلاً آسیب دیده، حساس‌تر بوده و احتمال ترک خوردن آن در اثر فشار افزایش می‌یابد.
- کم‌آبی بدن؛ ننوشیدن آب کافی، باعث می‌شود مدفوع سفت و خشک شود که دفع آن سخت‌تر بوده و به دیواره مقعد آسیب می‌زند. به همین دلیل، نوشیدن مایعات کافی برای جلوگیری از شقاق در بارداری مهم است.
- رژیم غذایی کم فیبر؛ فیبر به نرم شدن و حجیم شدن مدفوع کمک می‌کند. اگر رژیم غذایی شما کم فیبر باشد، احتمال یبوست بیشتر شده و فشار بیشتری به مقعد وارد می‌شود که می‌تواند باعث شقاق شود.
- حرکات نامنظم روده؛ اگر عادت داشته باشید که اجابت مزاج را به تعویق بیندازید، مدفوع در روده بزرگ باقی مانده و سفت‌تر می‌شود. این وضعیت باعث می‌شود هنگام دفع، فشار بیشتری به مقعد وارد شده و احتمال ایجاد ترک افزایش یابد.
- تغییرات هورمونی؛ افزایش هورمون پروژسترون در دوران بارداری، باعث شل شدن عضلات بدن، از جمله روده‌ها می‌شود. این امر باعث کند شدن حرکات روده و افزایش یبوست شده که در نهایت خطر شقاق را بیشتر می‌کند.
- نشستن یا زور زدن بیش از حد؛ نشستن طولانی مدت، به‌ویژه در ماه‌های آخر بارداری، می‌تواند باعث کاهش جریان خون در ناحیه مقعد شده و بافت آن را ضعیف‌تر کند. همچنین، زور زدن هنگام دفع مدفوع، فشار مضاعفی به مقعد وارد کرده و احتمال پارگی را افزایش می‌دهد.
- زایمان طبیعی و فشار هنگام زایمان؛ روند زایمان، به‌ویژه اگر سخت و طولانی باشد، فشار زیادی به کف لگن و مقعد وارد می‌کند. این فشار می‌تواند باعث ایجاد شقاق جدید یا تشدید شقاق‌های قبلی شود.
آیا ابتلا به فیشر در بارداری نرمال است؟
اگرچه فیشر در بارداری شایع است، اما نباید آن را نادیده گرفت. در صورت عدم درمان، ممکن است درد شدید، خونریزی و ناراحتی مداوم ایجاد کند که کیفیت زندگی مادر باردار را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل، پیشگیری و درمان آن اهمیت زیادی دارد. اصلاح رژیم غذایی با افزایش مصرف فیبر، نوشیدن آب کافی، انجام فعالیت بدنی ملایم و اجتناب از نشستن طولانی مدت می‌تواند به جلوگیری از این مشکل کمک کند.
چگونه شقاق در بارداری را تشخیص دهیم؟
تشخیص شقاق در بارداری معمولاً بر اساس علائم و بررسی‌های پزشکی انجام می‌شود. علائم رایج شامل درد شدید هنگام دفع مدفوع، خونریزی روشن بعد از اجابت مزاج، التهاب، سرخی و احساس سوزش یا خارش در ناحیه مقعد است. پزشک معمولاً با معاینه فیزیکی و مشاهده ناحیه مقعد، می‌تواند وجود شقاق در زنان را تشخیص دهد. در برخی موارد، معاینه دیجیتال رکتوم نیز برای بررسی شدت آسیب انجام می‌شود. اگر خونریزی مداوم باشد یا علائم شدیدتر شوند، مراجعه فوری به پزشک ضروری است تا احتمال مشکلات جدی‌تر مانند هموروئید یا بیماری‌های دیگر رد شود.
روش های درمانی فیشر حاملگی
فیشر در حاملگی ممکن است دردناک و آزاردهنده باشد، اما با روش‌های مناسب می‌توان علائم آن را کاهش داد و روند بهبود را سرعت بخشید. در ادامه چند روش موثر برای مدیریت این مشکل را بررسی می‌کنیم.
- آرام کردن عضلات مقعد: یکی از دلایل تشدید شقاق در بارداری، اسپاسم و انقباض شدید عضلات اطراف مقعد است. این حالت باعث درد بیشتر و کندتر شدن روند بهبود می‌شود. برای کاهش این مشکل، روش‌هایی مثل تمرینات تنفسی، ماساژ ملایم و مصرف داروهای مخصوص (با مشورت پزشک) می‌تواند کمک‌کننده باشد.
- حمام آب گرم (حمام سیتز): یک راه ساده اما موثر، نشستن در آب گرم برای ۱۰ تا ۱۵ دقیقه چند بار در روز است. این کار باعث افزایش گردش خون در ناحیه، کاهش التهاب و تسریع بهبود ترک‌های مقعدی می‌شود. همچنین، آب گرم عضلات را شل کرده و درد ناشی از شقاق را کاهش می‌دهد.
- مصرف داروهای ساده و ایمن: برای کاهش درد و التهاب، برخی داروهای موضعی مانند کرم‌های بی‌حس‌کننده و ضدالتهاب وجود دارند که می‌توانند مؤثر باشند. همچنین، پزشکان معمولا نرم‌کننده‌های مدفوع را توصیه می‌کنند تا دفع مدفوع راحت‌تر شده و از تشدید شقاق جلوگیری شود. البته، قبل از مصرف هر دارویی در دوران بارداری، باید با پزشک مشورت کنید.
- اصلاح رژیم غذایی و نوشیدن آب کافی: داشتن رژیم غذایی سرشار از فیبر، مانند مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل، از یبوست جلوگیری می‌کند که یکی از عوامل اصلی شقاق در بارداری است. همچنین، نوشیدن آب کافی، به نرم شدن مدفوع کمک کرده و فشار روی ناحیه مقعد را کاهش می‌دهد.
- داشتن فعالیت بدنی و تغییر سبک زندگی: تحرک منظم و انجام تمرینات ملایم دوران بارداری، می‌تواند به بهبود حرکات روده و جلوگیری از یبوست کمک کند. همچنین، پرهیز از نشستن طولانی مدت و زور زدن هنگام اجابت مزاج، از بدتر شدن شقاق جلوگیری می‌کند.
علائم شقاق مقعدی در بارداری و روش‌های مدیریت آن
در نهایت، شقاق مقعدی در بارداری می‌تواند مشکلاتی را برای زنان ایجاد کند، اما با پیگیری مناسب و درمان‌های درست، این مشکل قابل مدیریت است. حفظ رژیم غذایی مناسب، مراقبت از وضعیت گوارش و مشاوره با پزشک می‌تواند به کاهش درد و ناراحتی کمک کند.
در صورت بروز علائم فیشر در حاملگی، مراجعه به متخصص ضروری است تا از درمان‌های صحیح و مؤثر بهره‌مند شوید و دوران بارداری خود را بدون مشکل پشت سر بگذارید. دکتر حامد واثقی، فوق تخصص پروکتولوژی، با تجربه و دانش بالای خود در این زمینه، می‌تواند راه‌حل‌های مناسب را برای درمان شقاق در بارداری ارائه دهد و به شما در رسیدن به بهبودی سریع‌تر کمک کند.
منبع: https://www.chiragglobalhospitals.com/anal-fissure-during-pregnancy/
